ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଓଡ଼ିଆ କବିତା

୧.

ଅନନ୍ତ ପଟ୍ଟନାୟକ

ଉଦବୋଧନ ସଙ୍ଗୀତ

ସର୍ବହରା

ଆସିଚି ମୁଁ ଆସିଚି

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ

ସକାଳଟିଏ ଚାହେଁ ମୁଁ

୨.

ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ

ଲେନିନ୍‌

ପତାକା ଓହ୍ଲାଅ ନାହିଁ

ଲାଲ ଝଣ୍ଡା

ହେ ବନ୍ଧୁ ମିଳାଅ ହାତ

ଏକତା

ଖାଦ୍ୟ

୩.

ମନମୋହନ ମିଶ୍ର

ହେ ମୋର ଲେଖନୀ

ମୋର ପରିଚୟ

ଆହେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନତା

ଏକ ହୁଅ

ଭଗବତୀ ପ୍ରିୟ ସାଥୀ

୪.

ରଘୁନାଥ ଦାସ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ

ଜଟାୟୁ

୫.

ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣ ଦାଶ

ରକ୍ତ ସୂର୍ଯ୍ୟ

ଏକ ଶୀତାର୍ତ୍ତ ସଂଧ୍ୟାର

୬.

ରବି ସିଂ

ଜନ୍ମଗ୍ରାମ : ପ୍ରଣାମ, ପ୍ରଣାମ

ଆଗୋ ପ୍ରେମଶୀଳା

ବ୍ୟାଘ୍ର ପ୍ରଣାମ

ଶିଖାମୟୀ

୭.

ବ୍ରଜନାଥ ରଥ

ପ୍ରତିବାଦ କର

ସ୍ୱାଧୀନତା ତୁମ ହେଉ.....

୮.

ପ୍ରସନ୍ନ କୁମାର ମିଶ୍ର

ସନାତନକୁ ରକ୍ତଦିଅ

ବହିଯାଉ ଲାଲ ରକତ

ହିସାବ କର

୯.

ପ୍ରସନ୍ନ କୁମାର ପାଟ୍ଟଶାଣୀ

ରକ୍ତପଥ

ତମେ ବା ଜାଣିବ କେବେ....

ନୀରବ ଶବ୍ଦର ସ୍ୱର

୧୦.

ଭଗବାନ ମହାପାତ୍ର

କଳାହାଣ୍ଡି

ମହାମୁକ୍ତି

୧୧.

ସଦାଶିବ ଦାଶ

ସ୍ୱାଧୀନତା

କେବେ ଫେରିବ ସମରେନ୍ଦ୍ର

ଜନ ଗର୍ଜନ ଶୁଭିଲାଣି

୧୨.

ବିବେକାନନ୍ଦ ନାୟକ

ଦାସୁ ମାଲେକା

ଗୃଧ୍ର

୧୩.

ଗୌନ୍ତିଆ ମହମ୍ମଦ ଜମିଉଲ୍ଲା

ଅନୁଭୂତି

ନିଜ ସକାଳ

ଜୀବନ୍ମୟ

ପାହାଡ଼ଚଢ଼ା

୧୪.

ଆଶୁତୋଷ ପରିଡ଼ା

ଭୂମି

ଉତ୍ସବ

ବୃତ୍ତାନ୍ତ ମନୋହର ପୁର

୧୫.

ହୁସେନ୍‌ ରବିଗାଂଧୀ

ଭିଟାମାଟିର ଭୂଗୋଳରେ

ବର୍ଷା

ସମ୍ବଲପୁରର ଗୋପବନ୍ଧୁ ଉଦ୍ୟାନ...

୧୬.

ଅମରେଶ ପଟ୍ଟନାୟକ

ଆକାଶ ଭାସି ନ ଯାଉ

ସୂର୍ଯ୍ୟବନ୍ଦନା

ମହାରାସ ଏରସମା

୧୭.

ବିଜୟ ଉପାଧ୍ୟାୟ

ମୃତ୍ୟୁହୀନ ମୁଁ କ୍ରାନ୍ତି

ଭାରତବର୍ଷ

୧୮.

ସମରେନ୍ଦ୍ର ନାୟକ

କୋରାପୁଟ

ବର୍ଷାରେ ମାଲକାନଗିରି

୧୯.

ହରପ୍ରସାଦ ପରିଛା ପଟନାୟକ

ଶୋଷ ମାରିବାକୁ ଯାଉଛି ମା

ବାଘ ମାତିଛି

ଆକାଶ ମାଟି

୨୦.

କୁଳମଣି ଜେନା

ରକ୍ତଛୁରି

କବିତାରେ କେବେ ବିପ୍ଳବ ...

ଭାରତବର୍ଷ

୨୧.

ଗିରିଜା କୁମାର ବଳିୟାରସିଂହ

ଭାରତବର୍ଷ

୨୨.

ପ୍ରଶାନ୍ତ ମିଶ୍ର

ରକ୍ତସ୍ରାବର ଛନ୍ଦ

ସାଥୀ

ଭୋର୍‌ ଆକାଶର ତାରା

୨୩.

ବସନ୍ତ ମୁଦୁଲି

ରାଜଧାନୀ

୨୪.

ପୀତାମ୍ବର ତରାଇ

ଅସୁର ଅକାରଣ

ଇସ୍ପାତ କମ୍ପାନି

ଭଲ ଲୋକ ତ ଆପଣ

୨୫.

କୁମାର ହସନ୍‌

ମ୍ୟାଜିକାଲ୍‌ ଚେୟାର

ମରୁଡ଼ି ପଡ଼ିଲା ବୋଲି

କବିତା ପାଠ

୨୬.

ପିନାକୀ ସିଂ

ପଟୁଆର

ଛାଇ ଓ ଈଶ୍ୱର

୨୭.

ରକ୍ଷକ ନାୟକ

ମୁକ୍ତଛନ୍ଦ

ନିଆଁ

ଲୁଣ୍ଠନ

୨୮.

ଡ. ବାସୁଦେବ ସୁନାନୀ

ଅନୁମତି

ଘରଟେ ବନେଇବି

ହଜୁ ତାଣ୍ଡିର ଶ୍ରମକଥା

୨୯.

ସୁଚେତା ମିଶ୍ର

ଦିନେ ଦିନେ

ବଡ଼ଦାଣ୍ଡ

୩୦.

ଲେନିନ୍‌ କୁମାର

ଚୁପ୍‌ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର

ଟେଳାଏ ନିଦ ଦେ

ଛଡ଼େଇ ଆଣିବାକୁ ଅଛି .....

୩୨.

ଅମିୟ ରଞ୍ଜନ ମହାପାତ୍ର

ଜରି ଗୋଟାଉଥିବା ଛୁଆର...

ଏ ଦେଶ କନ୍ଧମାଳ

ଛିଣ୍ଡିପଡ଼ିଥିବା ପଦ୍ମ ପାପୁଲିରେ

୩୩.

ସରୋଜ

ଆଦିବାସୀ ଓ ଜନଜାଗରଣ

କବି ଓ କବିତା

୩୪.

ପବିତ୍ର ମୋହନ ଦାଶ

ରାଷ୍ଟ୍ରଦ୍ରୋହ

ବୀଜରୋପଣ

୩୫.

ଅଖିଳ ନାୟକ

ଏଣିକି ଆଉ ନିସ୍ତାର ନାହିଁ

ମୁକ୍ତିଦୂତ

ମୂଢ଼ ମାଇପି ମୁଁ ନିଶାପ ....

୩୬.

ଭାରତ ମାଝୀ

ଲକ୍ଷ୍ମୀନାନୀ

ଜୁନାଗଡ଼ ବ୍ଳକ୍‌ ଅଫିସ୍‌ ....

ରଜନୀ ମାଝି

୩୭.

ଅରୂପ ଅଭିଷେକ

ବଞ୍ଚିବାକୁ କଳା କରି....

ପୃଥିବୀକୁ ବଦଳାଇ ଦିଅ

୩୮.

ନରେନ୍ଦ୍ର ଭୋଇ

ଇତିହାସ

ପାପୀ ପଇତାର ପଦ୍ୟ

ଗାଁ ଟାଉଟର ଗହଦୁ ....

୩୯.

ବିଜୟାନନ୍ଦ ସିଂହ

କଳିଙ୍ଗନଗର

ନବୀନ ଯୁଗର ତରୁଣ, ଜାଗରେ

ଜାଗ ବନ୍ଧନହରା....!

(ଭାଜୁ, ବନ୍ଧନ ଭାରା...!)

ବକ୍ଷ ଶୋଣିତେ ଲକ୍ଷ ଜୀବନେ

ଖେଳାଅ ଆଲୋକ ଧାରା !

ଛିନ୍ନ କରରେ ବନ୍ଧନରାଜି, କ୍ରନ୍ଦନ ହେଉ ଶେଷ

ଲୁପ୍ତ ହେଉରେ ଜାତି ଉପଜାତି, ଖଣ୍ଡିତ ଶତ ଦେଶ-

ମହାମାନବର ଶଙ୍ଖ ଶବଦେ

ଶମୁରେ ଦୁଃଖ ଜ୍ୱାଳା ।୧।

ନବୀନ....

ମରଣ ଦୁଆରେ ଚରଣ ଅରପି

ଗାଅରେ ଅମର ଗାନ ।

ପୋଛିଦିଅ ଆଜି ମାନବ ଶିରରୁଁ

ସଞ୍ଚିତ (ବଞ୍ଚନା) ଅପମାନ ।

ଲଂଘି ବନାନୀ ଶୈଳ କାନନ

ଚୂରରେ ତିମିର କାରା ।୨।

ନବୀନ....

ମରୁ ପଥେ ପଥେ ନିର୍ଝର ସୃଜି

ଯାତ୍ରା କର ହେ (ରେ) କର !

ସ୍ପନ୍ଦନ ବହି ଅନ୍ତରୁ କୋଟି

ପ୍ରଦୀପ ଉଚ୍ଚେ ଧର

ଶଂକିତ ହେଉ କମ୍ପିତ ପ୍ରାଣେ

ଚନ୍ଦ୍ର ତପନ ତାରା ।୩।

ନବୀନ....

ସନ୍ଧାନୀ ତବ (ତମ) ସଂଧାନ ପଥେ

କଣ୍ଟକ ଟେକେ ଶିର

ସମ୍ମୁଖେ ତବ (ତମ) କୁହେଳି ରୂପର

ମୋହ ମମତାର ନୀର

ଭିନ୍ନ କରି ସେ ତନ୍ଦ୍ରା-ପରଶ

ହସାଅ ଭୁବନ ସାରା ।୪।

ନବୀନ....

ଚିରି ଅତୀତର ଜୀର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନ

ଜାଗ ଆରେ (ଜାଗ) ଭବିଷ୍ୟତ !

ଚୂର୍ଣ୍ଣ କରୁରେ ସ୍ୟନ୍ଦନ ତବ (ତୁମ)

ପୀଡ଼ନର ପରବତ !

ଭାଜିପଡ଼ୁ ଆଜି ଅର୍ଗଳରାଜି ଘେନ ବିଜୟର ମାଳା ।୫।

ନବୀନ....

ଜୀବନ ଧରି ହେ ଢାଳିଲୁ ରକ୍ତ ତୋଳିଲୁ ସଉଧମାଳା

ଆମରି ଲାଗିରେ ଶାସନ ଶକ୍ତ ଆମେଇ ସର୍ବହରା ।

ଝାଞ୍ଜି ପବନ ସହିରେ ସଘନ ଗହିରେ ରୋଇଲୁ ଧାନ

ବରଷା କାଦୁଅ ଚକଟି କେତେରେ ଖିନ୍ନ କରିଲୁ ପ୍ରାଣ ।

ପଉଷ ପ୍ରଭାତେ କାଟିଲୁ ଶସ୍ୟ ହସିଲେ ନିଖିଳବାସୀ

ଶକ୍ତିଶାଳୀର କରାଳ କବଳ ନେଲାରେ ସକଳ ଗ୍ରାସୀ ।

କେତେ ଯେ ଦେଏଣା କେତେ ଯେ ପାଉଣା ମହାଜନ ଜମିଦାର

ନେଲେଟି ଶୋଷିରେ ଚାହିଁଲୁ ନୀରବେ ଘେନି କଙ୍କାଳମାଳ

ସନ୍ତାନ ଆମ ଆମରି ଆଗେରେ ଶମଶାନେ ପଡ଼େ ଟଳି

ମୂକ ପାଷାଣର ପରାଣ ବହିରେ ରହିଛୁ ସଭୟେ ଥରି ।

ଯେ ଯୁଗେ ମାନବ ଉଡ଼ଇ ଆକାଶେ ବୁଡ଼ଇ ସାଗର ଜଳେ

ସେ ଯୁଗେ ଆମେରେ ‘ହା’ ଅନ୍ନ ହା’ ଅନ୍ନ’ ଡାକି ବୁଲୁ ନତଶିରେ ।

ଭାଗ୍ୟ ଆଦରି ଦେଉଳ ଦୁଆରେ ମୁଣ୍ଡ ପିଟୁରେ ବସି

କରଭାର ସହି ଦୀନ ଦୁର୍ବଳ ନ ପାରୁ ଜୀବନେ ହସି,

ଆମେଇ ଗଢ଼ିଲୁ ବନ୍ଧୁକ, ତୋପ ତରବାରୀ ଆମ ପାଇଁ

ଆମେଇ ତୋଳୁରେ କାରାର ପ୍ରାଚୀର ବନ୍ଧନ ଗୀତ ଗାଇ

ସାମଜର ଶତ ଶୃଙ୍ଖଳ ଜାଲେ ଛନ୍ଦି ଆପଣା ଛାଏଁ

ଆଲୋକର ପଥ ରୁଦ୍ଧ କରୁରେ ଯୁଗ ଯୁଗାନ୍ତ ଯାଏ ।

ପୁଞ୍ଜିତ ରୋଷେ ବଞ୍ଚିତ ଆମେ ଦୀପ୍ତ ଚେତେନା ବହି

ନ ବୁଲିବୁ ଆଉ ଭିକ୍ଷୁକ ବେଶେ ଦୁଃଖ ବେଦନା ସହି ।

ପ୍ରାପ୍ୟ ଆମର ନେବୁରେ ମୁକର ଆମେ ଶ୍ରମିକର ଜାତି

ଫୁଟାଇବୁ ଆଜି ରକ୍ତ ପ୍ରଭାତ ଚିରି ଅନ୍ଧାର ରାତି ।

ନିଃସ୍ୱ ଯେତେକ ବିଶ୍ୱର କୋଳେ ସକଳ ଶ୍ରମିକ ଚାଷୀ

ମିଳିତ ହୁଅରେ ଆମରି ସଙ୍ଗେ ଶଙ୍କା ଜଡ଼ତା ନାଶି ।

ଥରୁ ରେ ଧରଣୀ ଆକାଶ ପବନ ଥରୁରେ ଶୋଷକ କୁଳ

ହସିଉଠୁ ଆଜି ସମତା ଜଗତେ ଭାଜୁରେ ପାହାଡ଼ ଚୂଳ ।

ଆସିଚି ମୁଁ ଆସିଚି!

ଦୁଃଖର ଦୁର୍ଭେଦ୍ୟ ପ୍ରାଚୀର ଭାଙ୍ଗି

ମୁଁ ଆସିଚି,

ରକ୍ତର ଦୁସ୍ତର ପାରାବାର ଲଙ୍ଘି

ମୁଁ ଆସିଚି,

କୃମିକୀଟର ଉଲ୍ଲଙ୍ଗ ଉଲ୍ଲାସ ଚିରି

ମୁଁ ଆସିଚି,

ଲଲାଟରେ ଭବିଷ୍ୟର ଉତ୍‌କୀର୍ଣ୍ଣ ଲିପି ଘେନି

ସ୍ପୁଲିଙ୍ଗର ଚଳୋର୍ମ୍ମି

ମୁଁ ଆସିଚି,

ପ୍ରାଣର ଅଧିପ ମୁଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ,

ସ୍ନେହର ପ୍ରତିଭୂ ମୁଁ ଚନ୍ଦ୍ର,

ପର୍ବତର ସ୍ରୋତ ଦି’ଭାଗ କରି ଆସିଚି !

ମୁଁ ଧ୍ୱଂସ କରିବି

ବସିହରା ନାରୀର ଦଗ୍‌ଧ ଚକ୍ଷୁର ଜ୍ୱାଳା

ମୁଁ ବର୍ଷିବି,

ସହସ୍ରଧାରା ଅଶ୍ରୁର ଏକ ବିନ୍ଦୁ !

ଲୌହଗର୍ଭା ଧରିତ୍ରୀର ନାଭିପଦ୍ମ ଓଟାରି

ମୁଁ ଆସିଚି,

ତା’ର ଆତ୍ମା ଶୋଷଣ କରି ମୁଁ ଆଣିଚି ସ୍ତନ୍ୟ,

ନାରୀ ! ତୁମର ସ୍ତନାଗ୍ରଚୂଡାରେ ଟଳମଳ କରୁ

କ୍ଷୀରବ୍‌ଧିର ବୀଚି !

ଶିଶୁ! ତୁମର ସ୍ପୁର୍ତ୍ତି ମୁଁ ଆସିଚି !

ପ୍ରୀତିର କନ୍ଦୁକ ମୁଁ ଚନ୍ଦ୍ର,

ଜ୍ୟୋତିର ମନ୍ଦାର ମୁଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ !

ଆସିଚି ମୁଁ ଆସିଚି !

କବନ୍ଧର ନୃତ୍ୟ ରଚନା କର କିଏ?-ବନ୍ଦ କର!

ବିକୃତିର ବିଗ୍ରହ ରଚନା କର କିଏ ?- ତଫାତ୍‌ ହୁଅ !

ବନ୍ଧୁକର ବର୍ତ୍ମରୋଧ କରି ମୁଁ ଆସିଚି ।

ବେକାର ପ୍ରତ୍ୟୁଷର ଚିତ୍କାର ଆଜି ପୋଛ,

କିରାନି ରାତ୍ରିର ପ୍ରଳାପ ଆଜି ପୋଛ

ପଶୁତ୍ୱର ବିବରମୁଖୀ ବନ୍ଧ୍ୟା ପ୍ରୀତିର ଭùଣ

ମୁଁ ଆସିଚି !

ପିଙ୍ଗଳ ଆକାଶରେ ତୁମର ଛିନ୍ନ ନଥିର ପତ୍ର

ଏଇ ଉଡ଼େ,

ଶରତର ଶୁଭ୍ର ବାଦଲ

ଆଜି ସ୍ତବ୍‌ଧ !

ଆପଣାକୁ ଆପେ ଉଜାଡ଼ କରି

ଜଳଧିର ମନ୍ଦ୍ର ନିନାଦ ଭଳି

ଭଲ ପାଅ, ମତେ ଭଲପାଅ

ମୁଁ ଆସିଚି

ଶସ୍ୟର ଶାଶ୍ୱତୀ ବାଣୀ, ମୁଁ ପ୍ରଜ୍ଞା!

ଚିମ୍‌ନିର ଆଲିମ୍ପନ ଲେଖି

କାର୍ପାସ୍‌ର ଚୂର୍ଣ୍ଣ କଥାରେ

କାଶ କିଏ ? କାଶ !

କାଶହାସରେ ଲୌହ-ଲାବଣ୍ୟ ଆଣି

କାଶ କିଏ ? କାଶ !

ତୁମର ପିଷ୍ଟ ପେଶୀରେ ବଜ୍ରର ବିଳାପ

ବାଜୁ !

ଅକାଳ ପକ୍ୱ କେଶରାଶିରେ ଚୀନାଂଶୁକର ସ୍ପର୍ଶ

ଲାଗୁ !

ଯୁଗର ବକ୍ଷରେ ମୁଁ ଅକାଳ ବସନ୍ତର ତିତିକ୍ଷା ।

ମୁଁ ପୁରୁ !

କପାଳର ଘର୍ମ ତୁମର ଓଷ୍ଠପୁଟରେ ନଇଁ

ମୁଁ ଆସିଚି, ମୁଁ ଆସିଚି !

ଯନ୍ତ୍ର-ମୁଖର ଦିବାକୁ ନିର୍ନିମେଷ ନୀରବତାରେ

ଦୀର୍ଣ୍ଣ କରି

ଆସିଚି, ମୁଁ ଆସିଚି!

ଆଣବିକ ଖଡ଼୍‍ଗ ଧର କିଏ ? -ଦୂର ହୁଅ !

ବୈଦ୍ୟୁତିକ ବାତ୍ୟା ଆଣ କିଏ ?- ଦୂର ହୁଅ !

ଆସିଚି, ମୁଁ ଆସିଚି !

ଯାଚ୍‌ଞ୍ଜାର ଅର୍ଜି-ସ୍ତୂପ ଠେଲି ମୁଁ ଆସିଚି !

ସ୍ଥବିରତାର ମର୍ମ ଭେଦ କରି

ମୁଁ ଆସିଚି,

ତାରୁଣ୍ୟର ଅଭିମାନ ମୁଁ !

ଲଙ୍ଗଳର ପଥ ରୋଧ କର କିଏ ?- ପ୍ରସ୍ତର

ଶସ୍ୟର ସ୍ମିତ ରୋଧ କର କିଏ ?-ପଙ୍ଗପାଳ !

ଆତ୍ମାର କଣ୍ଠ ରୋଧ କର କିଏ ?- ଆତତାୟୀ!

ଅନିରୁଦ୍ଧ ସ୍ମିତ ମୋର ଛୁଟେ

ଦିକ୍‌-ଦିଗନ୍ତ ଛୁଟେ

ପ୍ରାଣର ପ୍ରଣବରେ ଦୂର ହୁଅ

କାତରାଶ୍ରୁର ପ୍ରେତ,

ମାତୃଘାତୀର ପ୍ରୀତି !

ଆସିଚି ମୁଁ ! ଆସିଚି

ହୃତ୍‌କମ୍ପର ଜ୍ୱଳଦର୍ଚ୍ଚି ବର୍ତ୍ତି !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ, ସଜନି ରେ !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ,

ରଶ୍ମି-ଲୁଳିତ ରସ-ଉତ୍ସବେ

ଝୁମି ଝୁମି ଆଜି ପ୍ରୀତି-ସଞ୍ଜରେ

ନବ ତୃଷ୍ଣାର ଝଡ଼େ ।

ବିଦùପି ତମେ ମୁହଁ ମୋଡ଼ି ଯାଅ

ମୁହଁ ମୋଡ଼ି ରହ ଚାହିଁ

ମୁଗ୍‌ଧ ମୋ ଧରା

ପ୍ରୀତି-ଅମ୍ବରା,

ରସ-ଶୃଙ୍ଗାରେ ସଙ୍ଗୀତ-ଝରା,

ରଚେ ଅଭିସାର କାହିଁ !

ଶ୍ରମଶିଞ୍ଜନୀ ଘର୍ମିଳ ଛାୟା

ମନଅଙ୍ଗନେ ପଡ଼େ

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ଏଇ ରାଜଧାନୀ ରାଜଘାଟ ତଳେ

ରୁଧିରେ ରୁଧିରେ ମର୍ମ ପଖାଳି

ନିଭୃତେ ଜଳେ

କେତେ ଉଷସୀର ଉଷା,

କେତେ ସଂଶୟ ମୁଦିରେ, ମୁଦିରେ

ତାର ବିଦ୍ୟୁତ୍‌-ଭୂଷା ।

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ, ସଜନି ରେ !

ଅନୁକମ୍ପାରେ ହସ !

ନିଜ କ୍ଷୁଦ୍ରତା ଅଞ୍ଚଳେ ଭୀରୁ !

ସୁର-ବିଭ୍ରମେ ପଶ !

ତମେ କି ଜାଣୁଚ ?ସେ ପାଖେ ଖଡ଼୍‍ଗ

ଏ ପାଖେ ଅଶ୍ରୁଧାରା,

ପଶ୍ଚାତେ ନାଚେ ମରୁ !

ସମ୍ମୁଖେ ଥରେ ଘନ-କୁଝ୍‌ଝଟି ରଣ-ଉଦ୍‌ଜାନ-ତାରା

ଧୀର ଅସ୍ଥିରେ

ହୃଦ-ବସ୍ତିରେ

ବୁଲେ ନିର୍ଭୀକ ବୋଧିକଳ୍ପର ତରୁ !!

ଶତ ଦର୍ଶନ ଶାଖାରେ ଶାଖାରେ

ଆଶା -ଆଗ୍ନେୟ କଢ଼େ

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ଝଲମଲ କରେ ସମୀପେ, ସୁଦୂରେ

କେତେ ହତ୍ୟାର ପ୍ରେତ,

ମର୍‌ମରି ଉଡ଼େ ପ୍ରାଣ-ଉର୍ମିର ନେତ !

କେତେ ଉଦ୍ଧତ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣର ହ୍ରେଷା, ମତ୍ତ ବାରଣ ଚାଲି,

କାହିଁ ନିଭିଗଲା...କାହିଁ !

ଇତିହାସ -କୂଳେ ଛିନ୍ନ, ସଜନି !

ଭ୍ରାତୃ-ବିବାଦେ ଅକ୍ଷକ୍ରୀଡ଼ାର ପାଲି,

ନିଃଶ୍ୱାସେ ମୋର

ନାହିଁ, ବାନ୍ଧବି ନାହିଁ !

ଠୁକ୍‌ ଠୁକ୍‌ ବାଜେ ମୈତ୍ରୀ- ନିହଣ

ନିରୋଳ କର୍ମ-ନୀଡ଼େ

ସ୍ୱଚ୍ଛ ସ୍ୱପନ ସଂକେତେ ଅବଗାହି,

ଜରା-ଯୌବନ-ପକ୍ଷ-ଉହାଡ଼େ

ଦରୋଟି ବାର୍ତ୍ତା ବିଡ଼େରେ ଚିତ୍ତ, ବିଡ଼େ ।

କେତେ ବ୍ୟର୍ଥତା ବାଲିର ପାହାଡ଼େ

ଇସ୍ପାତୀ କୁହୁ ବଢ଼େ !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ, ସଜନି ରେ !

କୁଞ୍ଚିତ କର ନାସା !

ରୋଷ-କମ୍ପିତ ପକ୍ଷ୍ମରୁ ଢାଳ

ହୀନ ହିଂସୁକୀ ଭାଷା !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ ସ୍ପର୍ଦ୍ଧାରେ,

ଗୀତି-ଶ୍ରଦ୍ଧାରେ,

ନବ-ଶୌର୍ଯ୍ୟର ସ୍ନେହ-ଶାଦ୍‌ବଳ ଗଡ଼େ ।

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ମୁଁ କି ଢାଳୁ ନାହିଁ କୁସୁମ-ଅର୍ଘ୍ୟ

ଦଗ୍ଧ ନୟନ-ପଥେ ?

ମୁଁ କି ଜାଳୁ ନାହିଁ ସୂର୍ଯ୍ୟ-ରୋଶନି

ହିମ-କୋଣାର୍କ-ରଥେ ?

ମୁଁ କି ତୋଳୁ ନାହିଁ ମୈତ୍ରୀ- ମୀନାର,

ମମତା-ସେତୁରେ ଅଶ୍ରୁ-ଝରଣେ ତାଜ୍‌ ?

ମୁଁ କି ଗୋଳୁ ନାହିଁ ଗହମ୍‌ ହସରେ

ବିସ୍ମୃତ ଏସ୍‌ରାଜ୍‌ ?

ମୁଁ କି ରେ ଦଳୁନି ନଥିରେ, ନଥିରେ

ଦୁର୍ନୀତି-ବ୍ରତ

ଚିତ୍ରିତ ତନୁ,

ଦୁଃଖର କ୍ଷତ ?

ମୁଁ କି ରେ ଚାହୁ ନି

ଧୂଳି-ଘରଣୀର ଧୀର ଶର୍ମିଳ ଗାନ ?

ମୁଁ କି ରେ ଲୋଡ଼ୁନି

ବାହାରେ ଆକାଶ, ଭିତରେ ଆକାଶ,

ଅନ୍ତ୍ରନାଡ଼ିର ମଣିପଦ୍ମରେ ଭୃଙ୍ଗର ହାସ,

ମୁଁ କି ରେ ମାନିଚି

ବ୍ୟବଧାନ କଥା ସମ୍ମାନ-ଅବିଧାନ ?

ମୁଁ କିରେ ଖୋଳୁ ନି ମର୍ମର ଖଣି,

ମରୁ-ଖର୍ଜ୍ଜୂରେ ଫୁଲ-ଫଲ୍‌ଗୁର-ଧାରା,

ମୁଁ କି ରେ ବୁଣୁ ନି

ଜଗନ୍ନାଥର ବୀଜ ଓଁ କାରେ

‘ଜାରା’-ଜୀବନର କେତେ ଝୁମୁରୁର ଜ୍ୱାଳା ?

କାଶ୍ମିରୀ ବଧୂ-ରକ୍ତ-କପାଳେ,

ମୁଁ ଯେ ସତର୍କ,

ପ୍ରୀତି-ବିତର୍କ,

କେତେ ବିକରାଳ ନିଶି ଅଶ୍ଳେଷେ

ଅରାଳ ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ମରାଳର ଅଭିଯାନ,

ସଂଗ୍ରାମୀ ମୁଁ ତ କାଳ-ତିତୀର୍ଷା,

ଚିର ଚଳିଷ୍ଣୁ ବୀର-ଚିକୀର୍ଷା,

ଅଣୁ-ଗର୍ଭରେ

ନିମିଷୁ ନିମିଷେ

ଜୀବନର ଅଭିଜ୍ଞାନ ।

ଲଢ଼େ ମୁଁ ନୀରବେ

ଲଢ଼େ ମୁଁ ଧୀରବେ,

ମୃତ୍ୟୁର ସହ ଲଢ଼େ !

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ, ସଜନି ରେ,

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ବର୍ଣ୍ଣାଳି-ପୁରେ ଯେ ହାତ ନଚାଏ

ବର-ବର୍ଣ୍ଣିନୀ ବିଭା,

ଯେ ହାତ-ଆତ୍ମା

ଋତ-ଯନ୍ତ୍ରୀର

କୃତି-ମନ୍ତ୍ରୀର,

ଗଢ଼େ ମୁଁ, ଗର୍ବେ ଗଢ଼େ ।

କେତେ କରବୀର କର୍ଣ୍ଣିକାରର

ବକ୍ଷେ ଜଳି ରେ

କ୍ଷୁବଧେ ଢଳିରେ,

ରଣ-ଉତ୍ସବ ଦଳି ମୁଁ, ଦଳିରେ

ନିଜ ବନ୍ଦନା ପଢ଼େ !

ତୃପ୍ତି ବିହୀନ ତୃଣର ତୃଷାରେ

ସ୍ନେହ-ଶୀତ୍କାରେ ପଢ଼େ,

ଭାଷା-ବିଭାଷାର ବନ୍ଧନ ଚିରି

ତୋର ଚୁମ୍ବନ-ଝଡ଼େ

ସଜନି ଲୋ !

ତୋର ଚୁମ୍ବନ ଝଡ଼େ ।

ଚୁପ୍‌କର ! ଚୁପ୍‌କର !

ମୋ ବୁଟ୍‌ ବାଜିଲା

କପାଳେ, କପାଳେ,

ଠକ୍‌,ଠକ୍‌ ଏଇ

ସାମ୍ୟର ତାଳେ

ହୃଦୟେ ହୃଦୟେ

ଶାନ୍ତି ଉଦୟେ,

ପ୍ରୀତି-ଉଦ୍‌ବାହେ

ନିର୍ମମ ଥର ଥର !

ଚୁପ୍‌କର ! ଚୁପ୍‌କର !

ମୋ ବୁଟ୍‌ ବାଜିଲା ଠକ୍‌ ଠକ୍‌ ଏଇ,

ସୁନ୍ଦରତମ ସୃଷ୍ଟିରେ ଝର୍‌ ଝର୍‌ !

ସକାଳ ! ସକାଳଟିଏ ଚାହେଁ ମୁଁ,

ଆଜିର ନୁହେଁ, କାଲିର ନୁହେଁ,

ସକାଳଟିଏ ଚାହେଁ ମୁଁ !

କାଳର ଘୂର୍ଣ୍ଣନରେ ସ୍ତବ୍‌ଧ ଯିଏ, ଶୁଣ !

ହଳୀର କର୍ଷଣରେ ମୃତ୍ତିକାରେ ମର୍ମରଣ ମୁଁ, ଶୁଣ !

ଚାହେଁ ମୁଁ ସକାଳ, ସେମିତି ଗୋଟିଏ ସକାଳ,

ଶ୍ରମର ବିଳାସରେ ହସିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇ ଆସିବ ଯିଏ,

ବଲ୍‌ଗା-ଛାଡ଼ ସୃଜନୀର ବାର୍ତ୍ତାରେ

ବସନ୍ତର ବ୍ୟାକୁଳତା ଭଳି-

ନିଷ୍କାମ କାମନାରେ ଓଲଟ ପଦ୍ମର ପାଖୁଡ଼ାରେ

ଆସିବ ଯିଏ

ପେଚକଷ୍‌ର ଫୁର୍ତ୍ତିରେ, ଗଇଁତିର ଗୀତିରେ-

ଆଗ୍ନେୟ ବାସନାରେ ବିହିଳ କରି ନୁହେଁ,

ସଚେତ କରି ସତେଜ କରି ଯୁଗକୁ,

ଚାହେଁ, ମୁଁ ସେମିତି ଗୋଟିଏ ସକାଳ-

ମୁଁ ଚାହେଁ ସେମିତି ଗୋଟିଏ ସକାଳ-

ଯାହା ପାଇଁ ଆତ୍ମଘାତୀ କି ଶହୀଦ ହେବାକୁ ହେବ ନାହିଁ

ଖ୍ୟାତ କି ଅଖ୍ୟାତ କେତେ ଗାନ୍ଧୀ କି କିଙ୍ଗ୍‌କୁ,

ଘୃଣ୍ୟ ଯେତେ ଧର୍ମାନ୍ଧତାର ଚୋଟରେ

ଲୋଟିବ ନାହିଁ ରକ୍ତରେ-ଲୋଟିବ ନାହିଁ

ଇନ୍ଦିରାର ଇନ୍ଦୁ !

ଶଙ୍କିତ ଭାବନାରେ ଯାହା ପାଇଁ

ନିଦ୍ରିତ ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ନିତି,

ହିଂସାର ଶୃଙ୍ଗାରରେ ବୀଭସି

ଛାଡ଼ିବ ନାହିଁ ଥୋଲାକୁ ଥୋଲା

ମୈତ୍ରୀର ମାଂସ-

ଗଡ଼ିବ ନାହିଁ ଗୋଟାକୁ ଗୋଟା

ବର୍ଣ୍ଣିଳ ଯେତେ ବାରୁଦମୟ ଆକାଶ,

ଜନୟତ୍ରୀ ଧରିତ୍ରୀ ଆମର-ଆଃ

ନା, ହେବ ନାହିଁ - ଧର୍ଷିତା !

ଚାହେଁ ମୁଁ ସେମିତି ଗୋଟିଏ ସକାଳ !

ନିର୍ମାଣର ଚରମତମ ବିନ୍ଦୁରେ

ମୀମାଂସିତ ସମସ୍ୟାର ପ୍ରହେଳି !

ରୋମାଞ୍ଚିତ କରିବ ଆତ୍ମାକୁ ଯାହା ତୁମର ଆଉ ମୋର-

ଚମକିୃତ କରିବ

ଗ୍ରହ ଆଉ ଗ୍ରହାଣୁର ପୁଞ୍ଜକ!

ଚାହେଁ ମୁଁ ସେମିତି ଗୋଟିଏ ସକାଳ !

ବିଦ୍ୟୁନ୍ମୟ ଚୁମ୍ବକର ଅଧରରେ ଯାହାର

ଥରିବି ମୁଁ ସଜାଗ ହୋଇ ବିହ୍ୱଳ ତାର ଚୁମ୍ବନରେ

ପ୍ରୀତିର ପଲ୍ଲବମୟ ଶଯ୍ୟାରେ ପ୍ରଗାଢ଼-

ପ୍ରଳୟଙ୍କର ଆଣବିକ ବକ୍ଷରେ ଯାହାର

ଝରିବି ମୁଁ ଶୀକରିଳ ସ୍ମୃତିରେ

ରାତ୍ରିର

ଉଷାର ଉଲ୍ଲାସ ।

ଚାହେଁ ମୁଁ, ନୂତନତମ ସକାଳ-

ବର୍ତ୍ତମାନର ଆବର୍ତ୍ତରେ-

ଭବିଷ୍ୟର ବିବର୍ତ୍ତମାନ କୃତି ମୁଁ ନିଜର-

ଅଣୁର ଅରଣ୍ୟରେ

ରଶ୍ମିର,

ଲତା ପତ୍ରର ଉତ୍ସବ ହେବ ଯାହା,

ନା, ନିଭିବ ନାହିଁ, ନିଭିବ ନାହିଁ

କୁସୁମର କ୍ରାନ୍ତିରେ

ଆମର ଅଶ୍ଳେଷରେ, ବନ୍ଧୁ !

ପ୍ରାଣର କନ୍ଦରରେ ଆମର-!

ଚାହେଁ ମୁଁ ସକାଳଟିଏ,

ତୁମେ କ’ଣ ଚାହଁ ନା ?

ଚାହଁ ନିଶ୍ଚୟ ସେମିତି !!

ଲେନିନ୍‌ ଲେନିନ୍‌ ଡାକେ ମୋ’ ଲେଖନୀ

ଯେତେବେଳେ ଯେତେଥର

ତୃପ୍ତି ମିଳେନା, ପୁଣି ଡାକିବାକୁ

ଇଚ୍ଛା ହୁଏ ବାରବାର

ଏ ଯେଉଁ କବିତା ଲେଖିଥିଲି ମୁହିଁ

ସତୁରି ସାଲରେ ଦିନେ

ଆଜି କିଆଁ ତାହା କୁହୁଳି ଉଠୁଛି

ଅନ୍ତରେ ମୋର

ନୂଆସ୍ୱରେ, ନୂଆଗାନେ

ରହିଛି ଲେନିନ୍‌ ରହିଛି ଦୁନିଆ

ମଣେ ନିରାପଦ ମହୀ

ସେହି ଲେନିନ୍‌କୁ କେଉଁଠି ଥାପିବ ଲାଲ ଚଉକରୁ ନେଇ

କହ କେଉଁ ଯାଦୁଘରେ ?

ସାରା ବିଶ୍ୱରେ ଛଡ଼େଇ ପଡ଼ିଚି ଯିଏ

ସାରା ଚେତନାରେ ଛୁଉଁ ଛୁଉଁ ମିଶିଯାଏ

ତାକୁ ଉତାରିବ କାହୁଁ ?

ଲାଲ ପତାକାକୁ ରଖିବ କେଉଁଠି କହ

ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ ସେ’ତ ଆକାଶେ ଉଡ଼ିବ

ଲାଲ ଛକେ ଆଖି ଆଗେ,

ସେ ପୁଣି ରଚିବ ସାମ୍ୟର ସମାରୋହ

ଗଢ଼ିବ ପୁଣି ସେ ଶାନ୍ତିର ବୁନିଆଦ,

ଆକାଶେ ଆକାଶେ ଶୁଭେ ତାର ଜୟନାଦ

କୋଟି ମଣିଷର ଲହୁ ଲୁହେ ଯାହା ଆର୍ଦ୍ର

ପବିତ୍ର ସେଇ ପତାକା କ’ଣ ମରେ-

ଇତିହାସ ବୁଝ ? କହ କହ ପିଲେ

କାହିଁ ତମ ଗ୍ରନ୍ଥାଗାର

ଘରେ ଘରେ ଯାହା ଉଠିଥିଲା ଗଢ଼ି,

ସାମ୍ୟବାଦୀର ଘର

ସବୁ ଭୁଲିଲଣି, କିଛି ତ ଜାଣୁନା

ଯାହା ଜାଣ ମନେ ନାହିଁ ।

ଭୁଲିଗଲ ସବୁ ସ୍ମୃତି

ଯେ ସ୍ମୃତି ପାଲଟେ ଉପକଥା, କିମ୍ବଦନ୍ତୀ

ଜାତିର ମାନସ ରୂପ

ଦେବାକୁ ପ୍ରେରଣା

ନୂତନ ପିଢ଼ିକି ତାହା,

ଚେତନାର ଆଦିରୂପ,

ହୁଏ ଯାହା ଅତିକଥା ସମୟର ତୂଳିକାରେ

ସ୍ଥାନ ନିଏ ଯାହା

କାଳୁ ଯାଇ କାଳାନ୍ତରେ ॥

ମାତିଛ ବାହାର ରଙ୍ଗେ

ବ୍ୟକ୍ତିର ତୁମେ ଚାହଁ ସ୍ୱାଧିକାର,

ଭାଙ୍ଗିଦେଇ ଗଣ-ସଂଘେ,

ଚାହଁ ସ୍ୱାଧୀନତା, ଭଲ କଥା ବାବୁ

ମୋତେ କହ ଦେବି ଆଣି

ଭୋକ ଓ ଅଭାବ ବେକାରୀରୁ ମୁକ୍ତି,

ସଂସ୍କୃତିର ଅବସର,

ବ୍ୟକ୍ତିର ବିକାଶମୂଳ ସ୍ୱାଧୀନତା ଯାହା

ସେହି ସ୍ୱାଧୀନତା ଲୋଡ଼ା ନା ଆହୁରି କିଛି,

ଦୁଃଖେ ଅଭାବେ ମରିବା ସ୍ୱାଧୀନ ହୋଇ

ମୁକ୍ତିର ଜୟ ଗାଇ !!

କେଉଁ ସ୍ୱାତନ୍ତ୍ର୍ୟ ଚାହଁ ?

ଦେଖିଥିବ ତୁମେ ଲୁହାର ପରଦା ଠେଲି

ସୁନା ପରଦାର ଆରପାଖେ ବହୁ ଦୃଶ୍ୟ,

ଇହୁଦୀ ଚମରେ ଗଢ଼ା ଲ୍ୟାମ୍ପ ସେଡ୍‌

ହିଟ୍‌ଲର ଟେବୁଲରେ,

ଦେଖିଥିବ ତୁମେ ମଣିଷ ଖାଇବା

ମଣିଷର କଞ୍ଚା ମାଂସ

ଶୋଷଣର ଦରବାରେ

କେଫେ ଓ କାବାରେ ଦେଖିଥିବ ବହୁ ବଣ ମଣିଷଙ୍କ ନାଚ

ଦେଖିଥିବ ତୁମେ ଜୀବନଟା ଯହିଁ ବିଳାସର ଏକ ମଞ୍ଚ,

ଦେଖୁନାହଁ ତୁମେ ଆଜି ଆଖି ମେଲି ସାରା ଦେଶେ ନାଚି ବୁଲେ

ହଜାର ହଜାର ନାତ୍‌ସିର ମଡ଼ା ଅସମ୍ଭବ ଉତ୍‍ଫୁଲେ

ଷ୍ଟାଲିନ୍‌ଗ୍ରାଡ୍‌ର ସଡ଼କରେ...କବରରେ

ସେ ଦିନର କଥା ହେଜି

ଅବରୋଧ କରି ଲାଲ ବାହିନୀକୁ

ମାସ ମାସ ଥିଲେ ରଖି

ଖଣ୍ଡେ ସିଗାରେଟ୍‌ ବାଣ୍ଟି ଶୋଷୁଥିଲେ

ଦଶ ଜଣ ଲାଲରକ୍ଷୀ,

ରୁଟି, ପାଣି କଥା ଛାଡ଼

ଝଡ଼ ବରଫରେ ମରୁଥିଲେ ଶହ ଶହ

ଋଷିଆର ପୁଅଝିଅ

ଟାନିଆର ବୁକୁ ତଳେ ଲୋଟିଥିଲା

ନାତ୍‌ସି ବୁଲେଟ୍‌ ମାଡ଼େ

ସେଦିନର କଥା ଭାଳ

ଜାଣେ ପଛେଇଚ ଟେକନୋଲୋଜିର ରଣେ

ମାନ୍ଦା ପଡ଼ିଛି ଦେଶର ଅର୍ଥନୀତି

କମି ଯାଇଅଛି ଉତ୍ପାଦନର ଅଙ୍କ ପରିମାଣ ଆଉ ଗୁଣ

କାହାର ଏ ଗଫ୍‌ଲତି ।

ଶୃଙ୍ଖଳାକୁ ତ ଶୃଙ୍ଖଳ ମଣ ଶେଷେ ହେଲା ସବୁ ଇତି

ଯାହା ଥିଲା ତ୍ରୁଟି ସୁଧାରି ପାରନ୍ତ

ସାମ୍ୟବାଦର ବାଟେ

ତା ନ କରି ବୁଦ୍ଧି ନାଶ

ଆମଦାନୀ କଲ ଦର୍ଶନ ପୁଣି ରୁଷ୍‌ !!

ବୁଝ ଯଦି ଇତିହାସ

ଦେଖ ଭଲକରି ମେସ୍କୋର ଶିରେ

ଉଡ଼ୁଅଛି ଧ୍ୱଜା ଲାଲ୍‌,

ବିସ୍ମିତ ରାଜଧାନୀ,

ବିସ୍ମୟ ମଣେ ଯେତେ ଦର୍ଶକ,

ଯାତ୍ରୀ, ପର୍ଯ୍ୟଟକ

ମାର୍କିଣ୍‌ ଦେଶ ଲୋକ ଧରି ଡଲାଲର ଜାଲ,

ରହିଛନ୍ତି ଯେ ହୋଟେଲ୍‌ ବଜାର ଭରି

ଭାଗ୍ୟ-ଶିକାରୀ ଦଳ ।

ବିଭ୍ରମୀ ! ହୁସିଆର ॥

ପତାକା ଓହ୍ଲାଅ ନାହିଁ

ଏ ପତାକା ନୁହେଁ ସାଲୁକନା,

କୋଟି କୋଟି ମଣିଷର ରକ୍ତେ ତାହା ଲାଲ,

ଭୋକୀ ଦୁଃଖୀ, ଶୋଷିତର ଆଶାର ମଶାଲ,

ସେ ମୁକ୍ତିର ବାନା,

ପୃଥିବୀର ଭାରସାମ୍ୟ

ସାମ୍ୟର ବୈରଖ,

ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷ ସାଲିଆନା,

ମେହନତୀ ମଣିଷର ଝଣ୍ଡା

ଅଦଭୂତ ଚିରାଳ

ଏ ପତାକା ସକାଳର

ଭିଜାଅନା ତାକୁ ମୋ ଲୁହରେ

ବିନିଦ୍ର ରାତିରେ ।

ମୁଁ ନୁହେଁ କାହାର ଲୋକ,

ନୁହେଁ କେଉଁ ଦଳର ଗ୍ରାହକ

ମୁଁ ଏକ ସାଦାସିଧା ନିରୋଳା ମଣିଷ

(ବରଂ ଝଗଡ଼ା କରେ ଏକଚ୍ଛତ୍ର ସଙ୍ଗେ)

ତଥାପି ମୁଁ ମଣେ ଅସହାୟ

ବଡ଼ ଏକୁଟିଆ ସାରାଟା ସଂସାରେ ।

ଅବନତ ନାଜୀସେନା ଓଳଗି ଯାହାରେ

ଯାଇଥିଲା ହଟି,

ଦୁର୍ଦ୍ଧର୍ଷ ପୁଞ୍ଜିର ହାତ ଛୁଇଁବାକୁ ଖୁଣ୍ଟି

ଯାର ଦିନେ ପାରିନି ଭରସି

ତାକୁ ତୁମେ ହଟାଅନା, ଲୋଟାଅନା ତଳେ...

ଦାଣ୍ଡେ ବା ବଜାରେ ।

ଏ ପତାକା ଲେନିନ୍‌ର

ଏ ପତାକା ମାକ୍‌ସିମ୍‌ ଗର୍କିର

ଗଙ୍ଗାଠୁ ଭଲ୍‌ଗା ଯାଏ

ସାରା ସଂସାରର ଏହା ଇତିହାସ

ଏ ସାରା ମଣିଷ ଜାତିର ଦିବ୍ୟ ଉଆରସ ।

ତା ଲାଞ୍ଛନ ଦାଆ ଓ ହାତୁଡ଼ି

ଗାଇଅଛି ପୃଥିବୀର ସର୍ବହରା

ହରାଇବ କେବଳ ଶିକୁଳି,

ଉଠାପଡ଼ା ଗଣ ସଂଗ୍ରାମରେ

ଏ ପତାକା ମୋ ହାତରୁ ନେଇଛି ସଲାମ

ଦେଇଛି ସଲାମ ତାହା ଅଗଣିତ

ଲାଲ ଫଉଜର, ବିଶ୍ୱ ସାରା

ଲାଲ ନଭେମ୍ବରେ ।

କହିଥିଲି ଝିଅକୁ ମୁଁ ମା’ଲୋ

ବରିନେବୁ ସେହି ଜନେ ବକ୍ଷେ ଯା ଅଙ୍କା ଧ୍ୱଜା ଲାଲ

ତୋର ପାଣି ପ୍ରାର୍ଥୀ ହୋଇ ଆସିବେ ଯେଦିନ

ଯମ,ଅଗ୍ନି, ବରୁଣ ସମେତ

ବ୍ରହ୍ମା ଓ କୁବେର

ଚିହ୍ନିନେବୁ କେ ତୋହର ନଳ,

ସେ ପତାକା କଢ଼ାହୁଏ ନାହିଁ,

ତାର ଜନ୍ମ ଚିରକାଳ ଉଡ଼ିବାର ପାଇଁ

ହୃଦୟେ ହୃଦୟେ ଅସ୍ତ ଓ ଉଦୟେ

ଆଜି କାଲି ସବୁଦିନ ପାଇଁ ।

ପତାକା ଓହ୍ଲାଅ ନାହିଁ, କାହିଁକି ଓହ୍ଲାଅ,

ମୁଁ ଦିଏ ଆଦେ

ଛାଡ଼ିଦିଅ, ତାକୁ ଛାଡ଼ିଦିଅ, ଉଡ଼ିବାକୁ ଦିଅ-

ଉଦାର ଆକାଶେ ।

ସେ ପତାକା ଆକାଶର

ଉଡ଼ୁଥାଉ ଫରଫର ଚୂରି ଅବକ୍ଷୟ

ସେ ପତାକା ଅମର ଅକ୍ଷୟ ।

ପୁଣି ଲାଲ ଝଣ୍ଡା ଖେଳିଲାଣି ଆକାଶରେ,

ହସୁଛି ଦେଖି ସେ ମଣିଷଙ୍କ ଆପଣାରେ ।

ମାଆ ପରି ସେ ତ ଦେଇଥିଲା କେତେ କ୍ଷୀର

ମଣିଷ ଜାତିକୁ ଯୁଗ ଯୁଗ ବାରବାର,

କାହିଁ ଚାଲିଗଲା ବିତିଲାଣି ଦୁଇ ସାଲ ।

ହଠାତ୍‌ ଦେଖେ ମୁଁ ଲାଲ ହଂସ ପରି ଡେଣା

ମେଲାଇ ସେ ଆସେ, ଚାଲିଛି ତା ବନ୍ଦାପନା

ଆକାଶେ ଆକାଶେ, ମାଟିରେ ତା ଆବାହନୀ

ମଣିଷକୁ କରେ ଉତ୍ତଳା, ସ୍ୱାଭିମାନୀ ।

ଚାରିଆଡ଼େ ଶୁଭେ ସାମ୍ୟର ଜୟ-ଘୋଷ,

ଶାନ୍ତି ସିଞ୍ଚଇକଲ୍ୟାଣ ବାରି, ଦୁସମନ୍‌

ହା’ ହତାଶ ।

ଫେରି ଆସୁଛି ମୋ ମାଆ ।

ମଙ୍ଗଳ ଗୀତ ଗାଆରେ ମଣିଷ

ମଙ୍ଗଳ ଗୀତ ଗାଆ ।

ଶିଶୁପା ବୃକ୍ଷର ଡାଳେ-

ମୁଁ ଦେଖେ ମାଆର ଫେରିବାର ପଥ

ଭରିଛି ପଦ୍ମ ଫୁଲେ ॥

ହେ ବନ୍ଧୁ ମିଳାଅ ହାତ

ମୈତ୍ରୀ ଆମର ଆଣିବଯେ ଡାକି

ଶାନ୍ତିର ସୁପ୍ରଭାତ ।

ସାମ୍ୟର ତାହା ଆଣିବ ନୂତନ ଯୁଗ

ଆକାଶରେ ପୁଣି ଜଳିବ ଲାଲ୍‌ତାରା

ଲାଲ୍‌ ପତକା ଯେ ପୁଣି ଉଡ଼ିବ

ଆକାଶେ ବିଶ୍ୱସାରା ।

ଫାସିବାଦ ଆଜି

ବିଶ୍ୱରେ ତୋଳେ ମଥା

ଶୋଷଣ ବାଦର

ତାହାହିଁ ତ ଶେଷ ଆସ୍ଥା ।

ଆସିଲାଣି ବେଳ

ଉଠିଯିବ ତାର ଡେରା

ଏହି ତ ହେ ବନ୍ଧୁ

ଦୁର୍ଗ ପତନ ବେଳା ।

ମଣିଷର ଯୁଗ ପୁଣି ଆସିବ

ଖେଳାଇ ତା ପତିଆରା

ସମୟ ଆସିଛି, ସମୟ ଆସିଛି ଆଜି

ଡାକେ ମୁକ୍ତିର ଦୂତ ।

ଏକତାର ଭୁର୍ଜପତ୍ରେ ‘ଏକ ବିଶ୍ୱ’ ଲେଖା,

ପୃଥିବୀ ଗୋଟିଏ, ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ମାନବତା ।

ସମଗ୍ର ମଣିଷ ମିଳି ଗୋଟିଏ ସଭ୍ୟତା ।

ତେଣୁ ତମେ ସବୁ ଯିଏ ଗଢ଼ୁଅଛ ଭେଦର ପ୍ରାଚୀର,

ପୃଥିବୀ କି କରୁଅଛ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ,

ବୃତ୍ତି ଯାର ମୁନାଫା ଶିକାର ।

ଉଦ୍‌ବୃତ୍ତଜୀବୀର ଦଳ ଯେତେ ପଙ୍ଗପାଳ,

ତମର ବିଲୟ ଧ୍ରୁବ ଜନ୍ମି ଅଛ ଯେତେ ଭସ୍ମାସୁର ।

ମଣିଷ ମଣିଷ ସଦା ନୁହେଁ ସେ କିଂକର,

ଧନତନ୍ତ୍ରୀ-ବଣିକ ବାଦର ।

ସେ ଗଢ଼ୁଛି ଏକ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ,

ତମେ ତାହା ଦେଖ ବା ନ ଦେଖ, ଅବିଭାଜ୍ୟ ସମସ୍ତ ସଂସାର ।

ଖାଦ୍ୟ ଥାଉ ଯେଉଁଠାରେ ତାହା ମୋର,

ଯେଣୁ ମୁଁ କ୍ଷୁଧିତ,

ଥାଉ ତାହା ପୁଲିସ ଘେରରେ

ଅବା କାହା ଖାଦାନ ଖମାରେ

ତାହା ମୋ କ୍ଷୁଧାର ଅନ୍ନ, ଅଗ୍ର ଦାବି ମୋର ।

ଯେହେତୁ ବଞ୍ଚିବା ମୋର ଜୀବନର ସର୍ତ୍ତ ।

ମୋତେ ବଞ୍ଚିବାକୁ ଦିଅ, ମୁଁ ଏକ ମଣିଷ

ତଳେ ମାଟି ଉପରେ ଆକାଶ

ତା ମଧ୍ୟରେ ମୁହିଁ ଛିଡ଼ା, ଧ୍ରୁବ ମୋର ସ୍ଥିତି,

ଏଠାରୁ ହଟିବି ନାହିଁ,ନିଜେ ମୁହିଁ ମୋର ନିୟତି ।

ଖାଦ୍ୟ କାହିଁ ? ଲୁଚାଇଛ କହ କେଉଁଠାରେ ?

ମୂଷା ଓ ଅସ୍ରପା ଯାହା ଜାଣେ

ମଣିଷର ଶିଶୁ ଜାଣେ ନାହିଁ ।

ପିଲାଦିନୁ ହୋଇଅଛି କୁହା-

ଏଟା ନୁହେଁ ମୋର, ସେଟା ତାର, ତାହା ଅନ୍ୟ କାର,

ମୋର ତେବେ କ’ଣ ?

ଜମି, ପାଣି, ପବନ, ଆଲୁଅ

ନାହିଁ ମୋର କିଛି ଅଧିକାର,

ଉପୁଜାଇ ସବୁ ଶସ୍ୟ, ଧନ ଆଉ ପଣ୍ୟ

ମୁଁ ମରୁଛି ଭୋକ ବିକଳରେ ।

ମୁଁ କ’ଣ ଆସିଛି ଉଡ଼ି

ଫୁଙ୍କି ଦେଲେ ଉଡ଼ିଯିବ ଯେପରି ପିମ୍ପୁଡ଼ି ?

ଏଠାରୁ ହଟିବି ନାହିଁ

ଆସିନି ମୁଁ ହଟିଯିବା ପାଇଁ ।

ଆସିଛି ମୁଁ କରିବାକୁ ଏଠାରେ ସାବ୍ୟସ୍ତ

ମୋର ଜନ୍ମ ଅଧିକାର ।

ଖାଦ୍ୟ ଥାଉ ଯେଉଁଠାରେ ତାହା ମୋର,

ଯେଣୁ ମୁଁ କ୍ଷୁଧିତ ॥

ହେ ମୋର ଲେଖନୀ

ମୋହରି ଆରତତ୍ରାଣ

ମୋହରି ପଞ୍ଚପ୍ରାଣ

ଆଜି ତୋତେ ମୋର ଏହି ରାଣ ।

ମିଳାଇଛୁ ମୋତେ

ଏ ମାଟିର କୋଟି କୋଟି

ମଣିଷର ସାଥେ

ମୋର ଏହି ଭଙ୍ଗା ହୃଦୟର

ରଙ୍ଗା ରାକ୍ଷୀଟିକୁ

ବାନ୍ଧିଛୁ ତୁ ସର୍ବହରା

ଶ୍ରମିକର ହାତେ ।

ଏ ଜନନୀ ଉତ୍କଳର

ମହେନ୍ଦ୍ରରୁ ମେଘାସନ ଗିରି

ବିନ୍ଧ୍ୟାଚଳୁ ମହୋଦଧି ବାଲି

ଅସ୍ତରଙ୍ଗ ଧୀବରର ମାଛଧରା ଜାଲି

ବଡ଼ବିଲ ଖଣିର ଅଳନ୍ଧୁ ଯେତେ

ତାଳଚେର କୋଇଲା କଟାଳି

ଇବନଦୀ, ଇନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଆଉ ନାଗାବଳୀ

ଗହନ କାନନ ଘେରା

ବକ୍‌ସାଇଟ ଖଣି ଭରା

ମାଲକାନଗିରି ।

ପାବନି ବ୍ରାହ୍ମଣୀ ତଟ ଇସ୍‌ପାତ ଶ୍ରମିକର ମେଳା

ଧୂମ ଧୂସରିତ ଧାମ ସେ ରାଉରକେଲା,

ଗିରିଜନ ପଲ୍ଲୀମାଳ ବୀରମିତ୍ରପୁର ।

ହେ ମୋର ଲେଖନୀ ନୁହଁ ବାଟବଣା

ପ୍ରତି ହୃଦେ ଅଙ୍କିତ ତୋ ତୋଫାନୀ ମୂର୍ଚ୍ଛନା ।

ବହୁ ଶତ ବର୍ଷ ତଳେ

ବୃକ୍ଷ ଡାଳେ ଶୁଣିଥିଲା

କ୍ରୋଞ୍ଚର ବନିତା ।

ଆଦି କବି ଅଶ୍ରୁଳ କବିତା ।

ଅଶୋକ ବନେ ବନ୍ଦିନୀ ଏ ଭାରତ ସୀତା

ତା’ର କର୍ଣ୍ଣେ ତୁହିଥିଲୁ ବାଲମିକ ତୂରୀ

ଏ ମାଟିର ଦେଓମାଳିଠାରୁ ଦେବଗଡ଼

ତୋ’ର ଧ୍ୱନି ରହିଅଛି ପୂରି

ସେହି ମୋର ବିନୀତ ସ୍ୱାକ୍ଷର

ଦଳିତ ଶୋଷିତ ପ୍ରାଣ

ରକ୍ତ ଇସ୍ତାହାର ।

ହେ ଲେଖନୀ !

ଫେରି ନାହିଁ ଅରି,

ସରି ନାହିଁ ଯୁଦ୍ଧ

ବିଶ୍ରାମ ନାହିଁ ତୋହରି ହେ ମୋର ଆୟୁଧ,

ଘେନ ଏ ପ୍ରଣାମ, ହେବୁ ନାହିଁ ଆତୁର ତୁ’

ସାହୁକାର ତରାଜୁରେ ହେବାକୁ ନିଲାମ

ଏବେ ଯାଏ ସରିନି ସଂଗ୍ରାମ ।

ମୁଁ ଏକ ବେଗବାନ୍‌ ଜାତିର ପ୍ରତିନିଧି

ଏକ ବେଗବାନ୍‌ ଏକଚକ୍ରର ସାରଥି,

ଏକ ରହସ୍ୟମୟୀ, ହାସ୍ୟମୟୀ,

ଜନ୍ମ ମାଟିର

ରଙ୍ଗା କଳାକାର ।

କେତେ ଖଣ୍ଡ ଛୋଟ ବଡ଼ ପର୍ବତମାଳା

କେତୋଟି ଜୀର୍ଣ୍ଣ ମୁଗୁନିର ଅଶ୍ଳୀଳ ମୂର୍ତ୍ତି

ଦୁଇ ପଇସା ଡାକ ଟିକଟର ସୁଦର୍ଶନ ଘୋଡ଼ା

ପାଷାଣରେ ଲତାୟିତା କେତୋଟି କାମରତା

ପଦ୍ମବନର ପକ୍ଷ-ବତୀ-ପରୀ-

ମୋର ପରିଚୟ ନୁହେଁ ।

ଛୋଟ ବଡ଼ କେତୋଟି ନଦୀ

ଏବଂ ସେହି ନଦୀର ରୋଷ-ବହ୍ନିକୁ ଅଟକ ରଖିଥିବା

ଜଉଗଡ଼ର ଫାଟକ ମୁଁ ନୁହେଁ

ଇତିହାସର ଯାତ୍ରାପଥରେ ଝରୁଥିବା

ମାଇଲ ପାଷାଣର

ମିଶାଣ ମୁଁ ନୁହେଁ-

ମୁଁ ଏକ ବେଗବାନ୍‌ ଜାତିର ପ୍ରତିନିଧି

ମୁଁ ସ୍ରଷ୍ଟା

ମୋ ବିନା ଆଜିର ଏ ସୃଷ୍ଟି ସାଧ୍ୟ ନୁହେଁ

ମୁଁ ଖଟୁଲିରେ ପୋକର ଖାଦ୍ୟ ନୁହେଁ

କୌଣସି ମୁନି-ଅତୀତର ମନ୍ତ୍ର-ବିଧିରେ

ମୁଗ୍‌ଧ ନୁହେଁ, ବାଧ୍ୟ ନୁହେଁ

ତୁମର କି ଅଧିକାର ଅଛି

ଅତୀତର ମନୁମେଣ୍ଟର ଆଢ଼ୁଆଳରେ

ମୋତେ ଖୋଜିବାକୁ

ଏଭରେଷ୍ଟ୍‌ର ଉନ୍ନତ ଚୂଡ଼ାର

ଅଚଳାୟତନ ମୁଁ ନୁହେଁ

ହୀରାକୁଦର

ପ୍ରତି ବୁଦ୍‌ବୁଦର

ମୁଁ ଅସ୍ଥିରତା ।

ପ୍ରତି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ମୁଁ ଶକ୍ତିରୂପେ

ବର୍ତ୍ତୀ ରୂପେ ଜନ୍ମ ହୁଏଁ

ପ୍ରତି କୁଟୀରର ଆଲୋକ-ଠଣାରେ

ଇସ୍ପାତର ଚଞ୍ଚଳ ରଶ୍ମି-କଣାରେ

ଅହରହ ମୋର କ୍ଷୟ ଆଉ ଜନ୍ମ

ଜନ୍ମ ଆଉ କ୍ଷୟ-

ସେହି ମୋର ପରିଚୟ ।

ମୋର ପ୍ରଚଣ୍ଡ ଦାହନର ନିଶ୍ୱାସରେ

ଅତୀତର ଯାହା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ରହେ

ତାହା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ

ମୋର ମାନଦଣ୍ଡର ଉଦ୍ଭାସରେ

ଅତୀତର ଯାହା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ

ତାହା ଚୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ

ଏକାମ୍ର କୋଣାର୍କର

ସ୍ମାରକ ମୁଁ, ବାହକ ମୁଁ

ବସୁଧାର, ତୂଳିର, ରଞ୍ଜନର

ନୂପୁର ସିଞ୍ଜନର

ଆଖିର ଅଞ୍ଜନର

ପାଠକ ମୁଁ ଗ୍ରାହକ ମୁଁ

ମୋର ଜନ୍ମଭୂଇଁର ବକ୍ଷ ଛୁଇଁ

ଯେତେ ଅଭାବ ଜଳେ

ଦୁଃଖ ବଳେ,

ତାର ଦାହକ ମୁଁ

କର୍ମ-ମୁଖର, ଚରମ ସୁଖର ଗାୟକ ମୁଁ, ନାୟକ ମୁଁ

ଭବିଷ୍ୟତର ପୌର୍ଣ୍ଣମାସୀର ଶଶାଙ୍କ ମୁଁ, ମୁଁ ଶାନ୍ତିଜୟୀ

ଶାନ୍ତିମୟୀ ସୃଷ୍ଟିର ଭାରତୀ

ମୁଁ ଏକ ବେଗବାନ୍‌ ଏକଚକ୍ରର ସାରଥି,

ମୁଁ ଏକ ସ୍ୱପ୍ନିଳ ବାସ୍ତବର କର୍ମ-ବିଧି,

ମୁଁ ଏକ ବେଗବାନ୍‌ ଜାତିର ପ୍ରତିନିଧି ।

ଆହେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନତା

ପୋଡ଼ିଯାଉ ମୋର

ଲେଖକ ହେବାର

ନଗଲା ଯଦି ମୋ ବାରତା ।

ପୋଡ଼ିଯାଉ ମୋର

ସଳଖ ସୁନ୍ଦର

ନାନା କାରୁକାମ ଶବଦ,

ପୋଡ଼ିଯାଉ ମୋର

ସଜଫୁଟା ଫୁଲ

ଭଳି ସନାତନ ଦରଦ ।

ମୋ ଗୀତ ପଦିକେ

ତୁମର କାହାଣୀ

ତୁମେ ଯଦି ବୁଝି ନ ପାର,

ଧିକ ଧିକ ମୋର

କବି ବୋଲାଇବା

ଧିକ ମୋ ଲେଖକ ହେବାର

ତୁମେ ଯଦି ହେଲ

କଚେରୀ ଦୁଆରେ

ସାହୁକାରେ ହାତେ ନିଲାମ

ବାଲି ଗରଡ଼ାଟି

ପାଲଟିଲା ସିଏ

ମଣିଥିଲ ଶାଳଗିରାମ ।

ଆଠ କାଳି ବାରମାସି

ଖଟି ଖଟି

ପେଟକୁ ଦାନା ନ ଜୁଟିଲା

ସେହି ପେଟ ଲାଗି

ଏକଠୁଳ ହେବ

ଏକଥା ଯେବେ ନ ଫୁଟିଲା,

ଯାଏ ଆସେ କେତେ

କେତେଟା ପତ୍ରିକା

ମୋ କବିତା ଲେଖା ଛାପିଲେ

ଯାଏ ଆସେ କେତେ

କେଉଁ ଗୁଣିଆ ସେ

ମୋ କବିତା ଗୁଣ ମାପିଲେ,

ଆହେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନତା

ତୁମକୁ କରିଲି ଅବ୍ୟୟ ମୁହିଁ

ଆପେ ବୋଲାଇଲି କରତା ।

ମୋତେ ବହଲାଇ

କେତେ ବଚନିକା

କରି ନାହିଁ ମୁହିଁ ତିଆରି !

‘କବିତା କି ତୁଚ୍ଛା

ଅଦାର ବେପାର

ମୁରୂଖର ସାଗ କିଆରି ?’

ତୁମକୁ କରିଲି

ଅଳ୍ପ ମୂରୁଖ

ମୋ ଲେଖାକୁ କଲି ଆରସି

ତୁମକୁ ବିଚାରେ

ଅରସିକ ଜନ

ମୋ ଗୀତକୁ ନାହିଁ ପରଶି ।

ମୋ କବି ପଣିଆ

ରହିଲା ମୋ ପାଶେ

ତୁମେ କଲ ଦୂରୁଁ ଜୁହାର

ଢାଳେ ନ ଢାଳିଲ

କରୁଣା ପଲକ

ଯେତେ ବହି କଲି ବାହାର ।

ନବ ଯଉବନୀ

ଛବି ଚମକାଇ

କେତେ ପତ୍ରିକା ଛାପିଲି

କେତେ ନାଗରୀର

ଚରଣ ଅଳତା

ଲେଖି ଲେଖି କାଳ ଯାପିଲି ।

ନୂଆ ରସକେଳି

ନବ ନଟୁଚୋରୀ

ଯେତେ ଯେତେ କଲି ବାହାର

ଜନନୀ ଭଗିନୀ

ଅପମାନେ ମଲେ

ତେବେ ନ ଚଳିଲା ବେପାର !

କିଏ ମନ କଲୁଁ

ବିଲାତର କବି

ଏଲିଏଟ୍‌ ହେବୁ ଏ ଦେଶେ

ନବୀନ ଭଞ୍ଜ

ସମରାଟ ହେବୁଁ

ଜନତାକୁ ଦେବୁ ଆଦେଶେ ।

କିଏ ସେ ସାଜିଲୁଁ

ବଢ଼ିଆ କଥକ

ମୋ-ପାସାଁ ବନିଲୁ କଟକେ

କିଏ ସେ ମାଜିଲୁ

କଲମ ମୂନରେ

ନୋବେଲ ପ୍ରାଇଜ ଝଟକେ ।

ଆପେ ଲେଖି ଆପେ

ଗ୍ରାହକ ହୋଇଲୁ

ପରସ୍ପରେ ଦେଲୁ ବଧାଇ,

ଆମେ ପାଲଟିଲୁ

ଶିରୀ ଚଇତନ

ଆମେ ହିଁ ଜଗାଇ ମାଧାଇ ।

ତଥାପି ତୁମର

ଚେତନା ନୋହିଲା

ହେଲ ଅଗୁଆଁର ଏତିକି

ଶାରଳା ଭାରତ,

ଭାଗବତ ପୋଥି

ଲଗାଇଲା କେଉଁ ଭେଳିକି ।

ସୁଖେ ଖାଇପିଇ

ମୁଖ ପୋଛେ ଯିଏ

ସେ ଲେଖେ ଭୋକର ବେଦନା,

ହେ ଭୋକିଲା ଦଳ,

ତୁମେ ନ ପଢ଼ିଲ

ଏଥୁ ବଳି ଅଛି ଶୋଚନା ?

ଆହେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନତା

ତୁମର କବିଏ

ଘୋଷଣା କରୁଛି

ଅକାତରେ ଏଇ ବାରତା

ନହେଉ ପଛେ ମୋ

ରବୀନ୍ଦ୍ର ହେବାର

ଭାବ ବିନୋଦିଆ ପରବ

ନ ହେଉ ପଛେ ମୋ

ଅଭିଜାତ ପୁର

କବି ତୁମେ ଗଣା ଗରବ ।

ନ ପଡ଼ୁ ପଛେ ସେ

ଏକାଡେମୀ ଘରେ

ମୋ ନାଆଁର ଗାର ନ ପଡ଼ୁ,

ଭାନୁମତୀ ଦେଶ

ଉପମା ଫସଲେ

ମୋ ଭାବ ଅମାର ନ ବଢ଼ୁ ।

ଯେତିକି ପାରିବି

ସେତିକି ତୁମକୁ

ଯେସନେ ପାରେ ମୁଁ ଫୁଟାଇ,

ସେଥିପାଇଁ ଯେତେ

ପୋଲା ବାହାଦୁରି

ସବୁ ତକ ଦେଲି ଉଡ଼ାଇ ।

ଆହେ ଓଡ଼ିଶାର ଜନତା

ମୋହରି ବାଣୀରେ ଏତିକି ମାଗୁଣି

ତୁମେ ହୁଅ ଚିର କରତା ।

କାରଖାନା, ଖଳାବାଡ଼ି, ଖାଦାନ, ବାଗାନରେ

ଏକ ହୁଅ

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।

ନାରୀ ବା ପୁରୁଷ, ତୁବା ହିନ୍ଦୁ ମୁସଲମାନରେ

ଭାତ, ଭୂଇଁ, ସ୍ୱାଧୀନତା

ଦାବି ତୋ ସମାନରେ

ହେଉ ପଛେ ଶତ ପାର୍ଟି, ଶତ ଅନୁଷ୍ଠାନରେ

ଏକ ହୁଅ,

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।୧।

ହପ୍ତାକ ଖୋରାକେ ସାରି ମାସକ ମଜୁରୀରେ

ମରନା ମରନା ତୁହି ପଡ଼ି ପାଇଁ ଝୁରୀରେ

ଗୋରା କଳା ସେଠ ଦଳ ବୁନିୟାଦ ଚୂରିରେ

ଉଠା ଉଠା ବଦ୍ଧ ମୁଠା ହାଣୁ ଆସମାନରେ

ଏକ ହୁଅ

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।୨।

କାରଖାନା, ଖଳାବାଡ଼ି, ଖାଦାନ, ବାଗାନରେ... ।

ଭୁଲନା ତୁ ଭୁଲନା

ବିପୁଳ ତୋ ଲଢ଼ାଇର ମୁକତିର ମୂର୍ଚ୍ଛନା,

ଭୁଲନା ତୁ ଭୁଲନା

ଯେ କୌଣସି ଜାତି ତୁଲେ

ହୁଏ ତୋର ତୁଳନା,

ଭୁଲନା ତୁ ଭୁଲନା

ବନ ଭୂମି ଜନପଦେ ରକତର ଝରଣା

ଅକାତରେ ବୁହାଇଛୁ ନ କରି ତୁ ଶୋଚନା,

ଭୁଲନା ତୁ ଭୁଲନା

ଧନ୍ୟ ତୋର ଜନ୍ମମାଟି ବୀର ବଳିଦାନରେ

ହେଉ ହେଲେ କେତେ ଜଣ

ଲୋଚା ବେଇମାନରେ

ବିଦେଶୀ ଦଲାଲ ସିଏ ଜାତି ଅପମାନରେ

ଝୁଠା ସିଏ, କୁଟାଖିଏ ମୁକତି ତୋଫାନରେ

ଏକ ହୁଅ

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।୩।

ଏ ଦେଶ ମାଲିକ ହୋଇ ରହିଲୁ ଗୋଲାମ

ଦର ବଢ଼ଇ ମଜୁରୀ ନ ବଢ଼େ ଛଦାମ

ଫସଲ ଫଳାଇ ଚାଷୀ ଦୁଃଖେ କାଟେ ଯାମ,

ଜିନିଷ ପତ୍ର ଭରିଛି ବିରଳା ଗୋଦାମ

ଭିଟାହରା କୁଳାବାଳା ମାଉଁସ ନିଲାମ

ମାନ୍ୟବର ସାଆନ୍ତଙ୍କ ଭୋଜି ଧୁମ୍‌ ଧାମ୍‌

ଭୋକି ତୁଣ୍ଡେ ଭରି ଦିଏ ରଘୁ ରାଜା ରାମ

ମନେ କରେ ଅନ୍ଧ ତୁ’ରେ ନାହିଁ ଆଖି କାନରେ

ନିଶବଦେ ଜଳେ ଜୁଇ

କୋଟି କୋଟି ପ୍ରାଣରେ ।

ଏସିଆର ପଥେ ଘାଟେ ମୁକତି ନିଶାଣରେ

କଲୋନୀର ଯୁଗଯୁଗ ରାତି ଅବସାନରେ

ଏକ ହୁଅ

ଏକ ହୁଅତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।

କାରଖାନା, ଖଳାବାଡ଼ି, ଖାଦାନ, ବାଗାନରେ ।୪।

ଦୁନିଆର ଜନତାରେ ଜୁହାରରେ ଜୁହାର

ମୁହାଣରେ ଲାଗିଛି ତୋ ଜୁଆରରେ ଜୁଆର

ଶାନ୍ତିର କପୋତ ଉଡ଼େ ଦୁଆରରେ ଦୁଆର

ଚାଇନା ଜନତା ମାଡ଼େ ହୋଇଲାଣି କାବାର

ଆମେରିକା ଯୁଦ୍ଧ ପେଚା ହୋଇଲାଣି ବାହାର

ତୋରି ବୁକେ ଅବଶେଷେ ଲୋଡ଼ିମରେ ଥାନରେ

ଏକ ହୁଅ....

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ ।

କାରଖାନା, ଖଳାବାଡ଼ି, ଖାଦାନ, ବାଗାନରେ.....

ଏ ଆକାଶ ଏହି ବାୟୁ

ଯେବେ ତୁହି ଭଲପାଉ,

ଏକ ହୁଅ, ଏକହୁଅ

ମଣିଷର ପରମାୟୁ

ଯେବେ ତୁହି ଭଲପାଉ,

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ଶାନ୍ତିକାମୀ, ମୁକ୍ତିକାମୀ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ’ଭୋକିଲା ପେଟ ଡାକେ,

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ଫସଲ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ଡାକେ,

ଏକ ହୁଅ,ଏକ ହୁଅ

ତୋ ଖଣି, ଖାଦାନ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ବନ ଜଙ୍ଗଲ ଡାକେ,

ଏକ ହୁଅ,ଏକ ହୁଅ

ତୋ କୁଟିର ରାଣୀ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ କୋଣାର୍କ, ତାଜ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ସ୍କୁଲ, କଲେଜ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ବଡ଼ ଦେଉଳ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ଗିର୍ଜା, ଗୁରୁଦ୍ୱାର ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ମନ୍ଦିର,ମସ୍‌ଜିଦ ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ପିଲା କବିଲା ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ତୋ ଜନମ ମାଟି ଡାକେ

ଏକ ହୁଅ, ଏକ ହୁଅ

ମଣିଷକୁ ମାରିବାର ପରମାଣୁ ବାଣରେ

ଯେହୁ ଗଢ଼ି ଗଦା କରେ ମେରୁ ପରିମାଣରେ

ଅୟୁତ ଯୋଜନୁ ଯିଏ ଏ ମାଟି ଚଟାଣରେ

ମୁନାଫା ବଜାର ଲାଗି ଅସ୍ତ୍ର କରେ ଶାଣରେ

ତା’ବିନାଶେ ନିର୍ବିଶେଷେ ହୁଅ ତୁ ନିଶାଣରେ

ହେଉ ପଛେ ଶତ ମତ

ଏକ ଅଭିଯାନରେ....

ଏକହୁଅ,

ଏକ ହୁଅ ତୁ ଭାରତ ଜନତା

ସଂଗ୍ରାମର ମଇଦାନରେ

କାରଖାନା, ଖଳାବାଡ଼ି,ଖାଦାନ,ବାଗାନରେ.... ।

ଭଗବତୀ ପ୍ରିୟ ସାଥୀ

ସେ ଦିନ ନିର୍ଜନ ରାତି

ଆଦିବାସୀ ଛୁଆ ଘିନୁଆ ବାଣୁଆ

ପାରିଧିରେ ଥିଲା ମାତି ।

ପଶୁ ମହାବଳ ପଶିଥିଲା ଗୋଠେ

ମଣିଷ ରକତ ଭରି ନିଶ ଓଠେ

ମାଇଲା ଘିନୁଆ ବନ୍ଧୁକ ଚୋଟେ

ହୁକୁମ ହୋଇଲା ଦଶଟଙ୍କା ମୋଟେ

ତଥାପି ସେ ଗୋରା ପ୍ରଶଂସା ପତର

ଲେଖି ଦେଲା ହାତ କାଟି ।

କେତେ ଦିନ ଗଲା ବିତି

ମଣିଷ-ବାଘର ହୋଇଲେ ଶିକାର

କେତେ ଲୋକ ନିତି ନିତି ।

କାହା ଭୂଇଁ ଗଲା,

ଗଲା କାହା ଘର

କା’ହଳ ଫିଟିଲା

କେ ଗୋତି ଚାକର

କୁଳ ଭୂଆଷୁଣି

ଝିଅ ବୋହୂଙ୍କର

ମହତ ହୋଇଲା

ତୁଠର ପଥର

ଜଣେ ଅଧେ ନୁହେଁ

ଶହ ଶହ ଘର

ହା’ହା’କାରେ ଗଲା ଫାଟି ।

ସେ ଦିନ ନିର୍ଜନରାତି !

ଲହୁ ସର ସର ଗାମୁଛା ଗୁଡ଼ାଇ

ଚାଲିଛି ଘିନୁଆ ତରବର ହୋଇ

ପହିଲି କଚେରୀ ସକାଳ ବସଇ

ହାକିମ ଆସିବା ମଟର ଶୁଭଇ

ଜମା ହେଲେ ଲୋକେ କିଭଳି ବାଘ ସେ

ବାଣୁଆ ଆଣିଛି କାଟି ।

ହଟିଗଲେ ଲୋକେ

ଏତ ରାମ କାର୍ଜି !

କେତେ ଭୂଇଁ ବାଡ଼

ବାହୁ ବଳେ ଅର୍ଜୀ

ଥିଲା ଲୋକଟାଏ

ଥିଲା ପରି ଥିଲା

ଆବ୍‌ବା, ଆବ୍‌ବା !

କେହ୍ନେ ଏଡ଼େ କଥା ହେଲା!

ଶୁଣିବୁ ସାହେବ

କହିଲା ଘିନୁଆ

ବାଘ ମହାବଳ

ହେଲେ ପଶୁଛୁଆ

ମଣିଷ ପେଟରୁ

ଜନମି ଏ ଶଳା

ମଣିଜ ସର୍ଜନା

ନିତି ପଦା କଲା

ଶହେ ବାଘ ଠାରୁ

ଅଧିକ ଏ ଶଳା

ବଧାଇ ନ ଦେବୁ କାଟି

ଏଥର ତାଲୁକା

ଉଶ୍ୱାସ ହୋଇଛି

ଉଶ୍ୱାସ ହୋଇଛି ମାଟି ।

ଗରଜେ ନିର୍ଜନ ରାତି,

ଭଗବତୀ ପ୍ରିୟ ସାଥୀ !

ବଧାଇ ବେଳର ଘଣ୍ଟି ବାଜିଲା

ହାତ ଗୋଡ଼ ବେଡ଼ି ଛନ୍ଦ ଶୁଭିଲା

ତେଲ ସରସର ଚିକ୍‌କଣ ସେ ରସି

ବଧାଇ ପାଗଳ ସେ ବାଣୁଆ ହସି

ହସି ଛାତି ଦେଲା ପାତି,

ପେଶଳ ବୁକୁର ଶିରା ଫୁଲି ଫୁଲି

ଚୁମିଲା ଜନମ ମାଟି ।

ଗରଜିଲା ନିଶାରାତି ।

ବାଘର ପାରିଧି

ଆଉ ହୁଏ ନାହିଁ

କାହାର ନ ପାଏ ଛାତି

ବହୁ ଦିନ ତଳେ ଥରେ

ଫାଶି ପାଇଥିଲା

ଲେନିନ୍‌ର ଭାଇ

ରୁଷିଆର ବନ୍ଦୀ ଘରେ ।

ପୋଛି ପୁତ୍ରହରା

ଜନନୀର ଚକ୍ଷୁଲୁହ

ପୁକାରିଲା ଦମ୍ଭେ

ମଣିଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପୁଅ

ନୁହେଁ ଏଇ ବାଟ

ବଜାରେ ଦଳିତ ବାଜା

ତୋ ବୁକୁ ଲୁହରେ

ତୋ ନିଶାଣ ତୁହି ଭିଜା ।

ଜାଗରେ ସର୍ବହରା,

ହାରିବାକୁ ହେବ

ବନ୍ଧନ ଫାଶ

ଜିଣିବାକୁ ହେବ ଧରା ।

ଘିନୁଆ ଛାଡ଼ିଛି ଡାକ

ବିପୁଳ ମୋ କାନ୍ଧ

ଉପରେ ଏ ପଟେ

ମୋ ଜାତି ନିଶାଣ ଟେକ ।

ଶିଆଳର ପରି

ପଳାଉ ଶେଠଜୀ

ମରୁ ମହାରାଜା

ବିଲାତକୁ ଭଜି

ଜାତିର ସମରୁ

ଯାଇଅଛି ହଜି

କଂଗ୍ରେସୀ ବୁର୍ଜୁଆ ରଜା ।

ଆଜି ନୂଆ କରି

ଜାତି ଗଢ଼ା ହେବ

ବଜାଅ ସମର ବାଜା ।

ଭଗବତୀ ପ୍ରିୟ ସାଥୀ

ଫୁଲି ଫୁଲି ଉଠେ

ଲହୁର ଲହରି !

ତୋଳି ଏ ମହାନ୍‍ ଜାତି ।

ଘିନୁଆର ଏବେ ହେବ ଦିନେ ଅଭିଷେକ

ସାଥୀ ଭଗବତୀ ନୂଆ ଗପଟିଏ ଲେଖ ।

ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମୃଦ୍ଧିର ଭୂଗୋଳ ପୃଷ୍ଠାରେ

ଅଙ୍କା ଯାଉଥିବା

ଅଳକାପୁରୀର ଶିଳ୍ପ ନଗରୀର ମାନଚିତ୍ର ପାଇଁ

ଲହୁର ରଙ୍ଗଭିଜା ତୂଳୀକୁ ତୋଳି ଧରି

ଭୋକିଲା ମଣିଷ

ମୃତ୍ୟୁର ମାନଚିତ୍ର ପାଲଟି ଯାଇଛି ।

କଳିଙ୍ଗ ନଗ୍ରରେ ଏବେ

କୁବେରଙ୍କ କଳ୍ପଲୋକ ପାଇଁ

ଶ୍ମଶାନର ସମାଧି ସବୁ

ସମ୍ମାନ ଜଣାଉଛନ୍ତି

କଙ୍କାଳର ରୋଶଣି

ଓ ମରଣର ମଶାଲ ଜାଳି

ପ୍ରଗତିର ନବବର୍ଷ ପାଳନ ପାଇଁ

ମଣିମାଙ୍କ ଆଜ୍ଞା ଅନୁସାରେ ।

କିଏ କହିଲା

ମଣିମାଙ୍କ ମୁଲକରେ ଦାରିଦ୍ର୍ୟର ଦ୍ରାଘିମା ସବୁ

କାଳ୍ପନିକ ?

ମାନସିକତାର ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀଭୂତ କରିବା ପାଇଁ

ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟର ତୋରଣମାନ ନିର୍ମିତ

ମୃତ୍ୟୁର ରାଜପଥରେ ।

ଆସ, ହାତ ଛନ୍ଦାଛନ୍ଦି ହୋଇ

ମଣିମାଙ୍କୁ ମୁଣ୍ଡିଆ ମାରିବା

ନତଜାନୁ ହୋଇ

ଶିରଚ୍ୟୁତ କରି ନିଜ ଜ୍ଞାତିଜନଙ୍କର ।

ଏଠାରେ ବଞ୍ଚିବା ପାଇଁ ଦାବି କରିବା

ଅପରାଧ । ଏଠାରେ କେବଳ

ବାସ୍ତୁହରାମାନଙ୍କୁ

ବୈକୁଣ୍ଠ ପ୍ରାପ୍ତିର ସୁଯୋଗ ଦେଇ

ଅପ୍ରାଧ ମାର୍ଜନା କରିବାକୁ

ମଣିମା ପ୍ରଦାନିଛନ୍ତି ଆଦେଶ ।

ଇନ୍ଦ୍ରପୁରୀର ଇନ୍ଦ୍ରଧନୁଷୀ ବଜାୟ ପାଇଁ

ମଣିଷ ମାଂସର ମହୋତ୍ସବ,

ଇହଲୋକକୁ ସୁନ୍ଦର କରିବା ପାଇଁ

କିଛି ବଣୁଆଙ୍କର ପରଲୋକ ଯାତ୍ରା

ଏବଂ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ବିରୁଦ୍ଧରେ ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ

ଦରିଦ୍ରଙ୍କୁ ମହାଯାତ୍ରା ପଥର

ଯାତ୍ରୀ କରାଇ

ସଂସାରକୁ ସୁନ୍ଦର କରିବାର

ମନୋରମ ପରିକଳ୍ପନା ।

ଲହୁରେ ଲେଖା ହେଉଛି ଲୁହର ମହାକାବ୍ୟ,

ଶିଳ୍ପର ସମୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ବଳି ପଡ଼ୁଛି ବନବାସୀ ।

ମାଟିର ମମତାରେ ବନ୍ଧା

ନିର୍ବୋଧ ନିରନ୍ନମାନଙ୍କୁ

ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟର ପ୍ରାଚୀର ଘେରା

ଶ୍ମଶାନରେ ଶୋଇବାକୁ ହେବ

ଓ ସିଂହାସନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ

କୁବେରଙ୍କ ସିନ୍ଦୁକକୁ

ସର୍ବଦା ଖୋଲା ରଖିବାକୁ ହେବ ।

ମଣିମାଙ୍କ ଜୟ ପାଇଁ

ମାଟିର ମଣିଷକୁ ମରଣର ବରଣମାଳା

ପିନ୍ଧିବାକୁ ହେବ ।

କୁବେରଙ୍କ ରକ୍ଷାକବଚ ସାଜି

ମଣିମା ମଣିଷଙ୍କ ବଳିର ବିନିମୟରେ

ଦିଗ୍‌ବିଜୟୀ ।

ମଣିମାଙ୍କର ଜୟ ହେଉ

ମଣିଷର ମୁର୍ଦ୍ଦାର ଉପରେ,

ଭିଟାମାଟିର ଭୂଗୋଳରେ

ଅଙ୍କିତ ହେଉଛି ଆଜି

ମରଣର ମାନଚିତ୍ର

ଆତ୍ମତ୍ୟାଗର ଅଲିଭା କାଳିରେ ।

ଗଲାସନ ଅନେକ ପ୍ରତୀକ୍ଷା ପରେ

ତୁମେ ଗଲ କେଉଁଆଡ଼େ

ଆଜିର ରୁଷିଆ ଭୂଇଁରୁ

ସ୍ତାଲିନୀୟ ସ୍ମୃତି ଚିହ୍ନ ପରି ।

ଏ ସନ ତ ଆସିଚ ଭଲରେ ଅକ୍ଟୋବର କ୍ରାନ୍ତିର

ଲୋହିତ ସେନାନୀ ପରି ସବୁ

ସାମ୍ମୁଖ୍ୟରେ

ବିଜୟର କେତନ ଉଡ଼ାଇ ।

ଆସିଚ ବି ଠିକଣା ସମୟେ

ୟେନାନର ଗିରିଗୁହା ଡେଇଁ

ମାଓର ସୈନିକ ପରି, କୋମିଣ୍ଟାଂ ଶତ୍ରୁରୂପୀ

ମରୁଡ଼ିର ଦୁର୍ଗ ସବୁ ପତନ ଘଟାଇ,

ଚୁରମାର୍‌ କରି ।

ଯଦିଓ ଭୟ ଲାଗେ ବେଳେ ବେଳେ,

ଫୁଲାଇ ନିଜ କଳେବର ତୁମେ

ମାୟାବୀ ରାକ୍ଷସ ପରି,

ହୋଇଯାଇ ପାର ପୁଣି କେଉଁଠାରେ

ପ୍ରଚଣ୍ଡ, ପ୍ରଖର, ଗୋର୍ବାଚୋଭୀୟ

ଢଙ୍ଗରେ,

ଢାଞ୍ଚାରେ ।

ପ୍ରବାହିତ କରିପାର ସମୟକୁ

ଏବଂ ତା’ସହିତ ସବୁଜ କ୍ଷେତକୁ,

ମଣିଷ ଓ ପଶୁପକ୍ଷୀ ସହ

ମହାସମୁଦ୍ରକୁ,

ହିତାକାଂକ୍ଷୀ ସାଜୁ, ସାଜୁ ତୁମର ସେ

କୁହୁକୀୟ ସ୍ପର୍ଶ, କ୍ଷତି ପୁଣି କରିପାରେ

ସୃଜି ଦେଇ କ୍ଷୁଦ୍ର କାଲାହାରୀ,

ବାଲୁକା ସାଗର,

ଶସ୍ୟମୟ କ୍ଷେତ ସୀମାପାରେ ।

ଯେପରିକି ୟେଲ୍‌ସିନ୍‌ କରିଦେଲା

ସୋଭିୟେତ୍‌ ସତ୍ତା,

ଧରଣୀରୁ ଚିହ୍ନ-ବର୍ଣ୍ଣହୀନ ।

ତଥାପି ବି ବିରକ୍ତ ବା

ହତାଶ ହୋଇବୁ ନାହିଁ ସାଥୀ ଆହେ

ଖଟିଖିଆ ନର !

ଗଢ଼ୁ ଗଢ଼ୁ ବେଳେ ବେଳେ କିଛି ପୁଣି

ଭାଙ୍ଗି ଯାଇପାରେ । ପାଇବାକୁ

ବଡ଼ କିଛି, ସାନ ସାନ କେତେ ପ୍ରିୟ ଚିଜ ପରା

ହରାଇ, ହଜାଇ ।

ହାରି,ଜିତି ଲକ୍ଷ୍ୟ ସ୍ଥଳେ

ପହଞ୍ଚଇ ସ୍ଥିତପ୍ରଜ୍ଞ ନର ।

ବନ୍ଧୁ ଆହେ, ପ୍ରାଣର ଦୋସର!

ଝରଣାରେ, ନଦୀମେଳେ ତୋଳି ଦେଇ

ସଙ୍ଗୀତ ଝଂକାର,

ସରୋବର, କୁମୁଦିନୀ ସାଥେ ନାଚି

କରିଦିଅ କ୍ଷେତମାଳ

ସବୁଜ ଶ୍ୟାମଳ । ଯେପରିକି

ହୋଇଥିଲା ଦିନେ, ହିଟଲରୀ ଧ୍ୱଂସସ୍ତୁପ

ମଧ୍ୟୁଁ, ୟୁକ୍ରେନ ମାଟିର ବୁକେ

ସ୍ତାଲିନ୍‌ର ସମସ୍ତ ରୁଦ୍ରତା ସତ୍ତ୍ୱେ

ସୃଜନର ସବୁଜିମା ଏକାନ୍ତ ସମ୍ଭବ ।

ଫୁଙ୍କି ଥିଲା ନିର୍ମାଣର ପାଞ୍ଚଜନ୍ୟ ବିଶ୍ୱକୁ ଶୁଣାଇ

ନୂଆ ଏକ ଜାତି ପାଇଁ

ବାଜିଥିଲା, ମଙ୍ଗଳ ସା’ନା ଇ ।

ବର୍ଷିଯାଅ ହେ ବରଷା

ଆକାଶର ସୀମା ଡେଇଁ

ସରହଦ ପାରି ହୋଇ ମୃତ ଏଇ

ଭୂଲୋକ ଗର୍ଭରେ, ଜୀବନର ଅମୃତ

ଝରାଇ, ପୃଥିବୀର ଶିରା-ପ୍ରଶିରାରେ

ରକ୍ତ ବିନ୍ଦୁ ହୋଇ,

ସର୍ଜନାର ସ୍ତାଲିନୀୟ, ମାଓବାଦୀ ସୀତାର ବଜାଇ ।

ଅତ୍ୟଧିକ ପାଣିଚିଆ ଦୁଧର

ସଫେଦ ପରି ଜହ୍ନର ଜୋଛନା

ବିଛେଇ ଦେଇଛି ତା’ର ନରମ ବିଛଣା

ଅଧା ଧଳା,ଅଧା ସାବ୍‌ଜା ଘାସର ଚଟାଣେ ।

ଚାରିଆଡ଼େ ବିରକ୍‌ତିଆ ଗରମଟା

ମହଣେ ମହଣେ ।

ସ୍ୱେଦର ଗଙ୍ଗାକୁ ଧରି ଶିବ ସମ ନିଜ ମସ୍ତକରେ,

ଝାଳର ତ୍ରିବେଣୀ ସଙ୍ଗମ ସମଗ୍ର ଶରୀରେ ।

ଶହେ ଗ୍ରାମ୍‌ ଖୋଲା ବାୟୁ ଖୋଜି ଖୋଜି

ସମଲେଈ ପୁରେ,

ପହଞ୍ଚିଲି ନୟାପଡ଼ା ପୀରଙ୍କ ସାମ୍‌ନାରେ ।

ମଦମସ୍ତ ପୀର,

ରାବେଡି ସିରିଣୀ ଖାଇ

ଗହମ ନିଦରେ ପଡ଼ିଛନ୍ତି ଶୋଇ

ନିସ୍ତବ୍ଧ ନିଜର କବରେ,

ଘୋଡିହୋଇ ସବୁଜ ଚାଦରେ ।

ପୀରଙ୍କ ଆସ୍ଥାନକୁ ଅପଲକେ ଚାହିଁ,

ସତେ ଅବା ଜଗିଅଛି ନିଦ୍ରାହୀନ ହୋଇ

ଏ ଜାତିର ଶାଶ୍ୱତ ପ୍ରହରୀ ।

ତନ୍ଦ୍ରାହୀନ ଭାବେ ମହାକାଳ ଚିରି

କହିବାକୁ ଅନେକ ଅନେକ କଥା,

ଗାଇବାକୁ କରୁଣ ରାଗିଣୀ ତୁମ ମୁଖେ ଖାଲି ବ୍ୟଥା ।

ଅନିଦ୍ରିଆ କିନ୍ତୁ ଶାନ୍ତ

ମୁଖ ତୁମ ମୋତେ ଦେଖାଗଲା,

ଯଦିଓ ଧରଣୀ ବକ୍ଷେ ରୌଦ୍ରର ତାଣ୍ଡବଲୀଳା ।

ସେଥିରେ ଭେଜାଲ ଯୁଗ

ଭେଜାଲ ଜୋଛନା,

କହିବାକୁ ବହୁକଥା

କହିବାକୁ ତୁମେତ ଚାହୁଁନା ।

କିସ ବା କହିବ ? ତୈଳହୀନ ପ୍ରଦୀପରେ

ସଳିତାକୁ କିଆଁ ବା ତେଜିବ ?

ଲାଭ ନାହିଁ,ଲାଭ ନାହିଁ

ମୃତ ଏକ ଜାତିକୁରେ ସଞ୍ଜୀବନୀ

ମନ୍ତ୍ର ପଢ଼ି ଉଠାଇବା ପାଇଁ ।

ଇଚ୍ଛାକରି ନିଜ ହାତେ ନିଜଇଚ୍ଛା-ତଣ୍ଟି ଚିପି,

ଏ ଜାତିକୁ ‘ଧର୍ମପଦ’ ଶୁଣାଅନି

ନିଜ ହାତେ ପୋଛିଦିଅ ସ୍ୱରଚିତ ଲିପି ।

ତୁମ ମୂର୍ତ୍ତି ତଳେ,

କିଏ ଜଣେ ପଡ଼ି ଅଛି

ରିକ୍ତ ଏକ ମଦ୍ୟପାତ୍ର ସମ,

କଙ୍କାଳ ସଦୃଶ ମୋତେ

ଯାହା ସତେ ଦେଖାଯାଏ ଖାଲି ଅର୍ଦ୍ଧ ପ୍ରାଣ ।

ହୋଇଥିବ ଦୂର କେଉଁ ମଫସଲ

ଗ୍ରାମର ସେ ଭୂମିହୀନ ସୁଖବାସୀ (୧) ଗଣ୍ଡ (୨)

ଅବା ବୋଡ଼ା ସମ୍ବରର ନଅଙ୍କିଆ

ମରୁଡ଼ିଆ ଭୋଗିବାକୁ ‘ଐଶ୍ୱରୀକ ଦଣ୍ଡ’-

ପଡ଼ିଅଛି ତୁମ ପାଦ ଧରି,

ପାପ ତାର ଧୌତ ହେବ ବୋଲି କିବା

ମନରେ ସୁମରି !

ପଚାରିଲି ନିକଟକୁ ଯାଇ :

‘କିଏ ତୁମେ ଭାଇ ? କାହିଁକି ଏ

ନିଶାର୍ଦ୍ଧରେ,ଏଠି କିବା ତୁମ ବାସ ନାହିଁ ?’

ପରାଣେ ପରାଣେ ନାହିଁ

କହିବାକୁ ବାଣୀ,

ନିମଳିତ ଆଖି ଖୋଲି ଚାହିଁଲା ସେ ପ୍ରାଣୀ ।

ସତେ କିବା କ୍ଷୁଧାତୁର

ଶଙ୍କରର ତୃତୀୟ ନୟନ,

ବିଚ୍ଛୁରିତ କରିଦେଲା

ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗେ କ୍ଷୋଭଭରା ଅଗ୍ନି-କଣାମାନ ।

ଜାଳିବାକୁ ଧନତନ୍ତ୍ର ମୋହେ ସୁପ୍‍ତ

ଧରଣୀର ଯେ କୁବେର ପୁରୀ,

ଭସ୍ମିବାକୁ ସଭ୍ୟତାର ମୁଖାପିନ୍ଧା

ମଦନ ଓ ସହଜ ସୁନ୍ଦରୀ ।

ତୁମର ମୁଖଟି ସତେ ବୁଡ଼ୁଥିବା

ଜହ୍ନର ଆଲୁଏ

ଦେଖା ଗଲା କେଉଁ ଏକ

ଫରିସ୍ତା (୩) ବା ଆନ ଏକ କିଏ-

ଦେବଦୂତ, କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବିମୂଢ଼,

କରିସିନା ପାରୁନାହିଁ କିଛି

ମନେ କିନ୍ତୁ ଦୃଢ଼ ।

ହା’ହା’କାର ଭରା ଏଇ ଗ୍ରୀଷମ ରାତିଟି,

ଚିରିଯାଏ ସରଳିଆ ତୁମର ଛାତିଟି ।

ଚାରିଆଡ଼େ ଶସ୍ୟହାନୀ

ମରୁଡ଼ିର ବିକଟାଳ ରୂପ

ଶୋଷଣ ଝଞ୍ଜାରେ ନିଭେ

ଚାଷୀକୂଳ ଆଶାର ପ୍ରଦୀପ ।

ଗିରିଜନ ଗଣ୍ଡ ବୁଢ଼ା ମେଲି ତା’ର ତୃତୀୟ ନୟନ

କହେ ମୋତେ ଅବା ସତେ,

ଶୁଣ ସଇତାନ !

ତୁମରି ତିଆରି ଏଇ ବିଧି ଓ ବିଧାନ

ଛଡାଇଛି ସୁଖବାସୀ ଆଖିରୁ ତା’ସୁନ୍ଦର ସପନ ।

ସବୁ ନେଇ ଆମ,

ଆମକୁରେ କରି ସୁଖବାସୀ,

ଖନ୍ଦାଘର ଭରିଅଛ ତୁମ ।

ଆମରି ଶ୍ରମର ବଳେ ତୁମ ଅଟ୍ଟାଳିକା-

ଗଢ଼ି ଉଠି ହାତଠାରେ ଅମ୍ବର ତାରକା

ସର୍ବହରା ହୋଇ ଆମେ ତୁମରି ଦୃଷ୍ଟିରେ

‘ସୁଖବାସୀ’ ହେଲୁଁ ପୁଣି ଜନ ସମଷ୍ଟିରେ ।

ଏହିକି ବିଚାର ? ଉତ୍ପାଦକ ମରେ ଭୋକେ,

ମଉଜରେ ଥାଏ ସାହୁକାର !

ଆଜି ଏଇ ତପ୍ତ ରାତ୍ରେ

ଜଗତରୁ ବିଦାୟ ଘେନୁଛି,

କ୍ଷୁଧାଭାରେ ମରଣକୁ ବରଣ କରୁଛି ।

କିନ୍ତୁ ଆହେ ସଭ୍ୟତାର ବାହକ-ପୋଷକ

ମନେରଖ,

ମନେରଖ, ଏ ମେଦିନୀ ଫାଟିଯିବ,

ଜନ୍‌ମ ନେବ ଲଢ଼ୁଆ ପାଇକ,

ଯା’ହସ୍ତରେ ଉଡ଼ୁଥିବ ରକତ-ବୈରଖ,

ସେହି ମୋ’ର ବଂଶଧର ଗିରିଜନ

ମୁକତି ସୈନିକ ।

ମୋ ମୃତ୍ୟୁର ଦିନେ ସିଏ ନେବ ପ୍ରତିଶୋଧ

ଧନବାଦୀ ସମାଜର ଋଣ ପରିଶୋଧ-

ହେବ ସେହିଦିନ,

ଖଟିଖିଆ ମସ୍ତକରେ ବିଜୟ ଚନ୍ଦନ,

ଲାଗିବ ସେଦିନ ।

ସମୟର ଚକ୍ର ଦିନେ ଘୁଞ୍ଚିବ ଘୁଞ୍ଚିବ,

ମରଣର କାଳ ରାତ୍ରି ଦିନେ ତ ପାହିବ ।

ପ୍ରଭାତର ସୂଚନା ତ’ ମିଳିଲାଣି ଜାଣ,

ଆଗାମୀର ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ହେବାର ଏ କ୍ଷଣ ।

ପାହାନ୍ତିଆ ପ୍ରହରରେ ଦଲକାଏ ବାୟୁ

ମହାନ୍‍ଦୀ ପଟୁଆସେ ଥଣ୍ଡା କରି ସ୍ନାୟୁ ।

ସ୍ୱେଦର ତ୍ରିବେଣୀ ଧିରେ ଶୁଖିଯାଏ

ଶୀତଳ ସମୀରେ,

ଆକାଶରୁ କାଳିମାଟା କଟିଯାଏ ଧିରେ

ଜନ୍‌ମ ନିଏ ଆଶାର କିରଣ

ଉଷାର ଇସତ୍‌ ଲାଲ ଉଜ୍ୱଳ-ଅମ୍ଳାନ-

ରଶ୍ମୀସବୁ କରନ୍ତି ସଙ୍କେତ,

ପରାଚୀ ବକ୍ଷରେ ଜାଣ ଉଡ଼ିବରେ ବୁଭୁକ୍ଷୁର ନେତ ।

ପୃଥିବୀର ଲୋହିତ କରଣ-

ହେବ, ଜନ୍‌ମ ନେଇ ତରୁଣ ଅରୁଣ,

ମୁକତିର ଆଷାଢ଼ ଝରିବ,

କଷଣର ଗ୍ରୀଷ୍‌ମ ସରିଯିବ ।

ତୁମ ମୁହଁ ସେହି ପରି ଶାନ୍ତ

କିନ୍ତୁ ଆଉ ତୁମେ ନୁହଁ କ୍ଳାନ୍ତ

କାରଣ ଯେ, ତୁମର ଅପୂର୍ଣ ଇଚ୍ଛା

ହେବ ଫଳବତୀ,

ମେଦିନୀରେ ସ୍ୱାଧିକାର ଲଭିବେରେ

ଜନ ମେହନତୀ ।

ଅନାହତ ପଥେ କାର ପଦଧ୍ୱନି-

ଚମକି ଚାହିଁଲା ଚକିତ ବନାନୀ,

ଚରଣ ପରଶେ ବିକାଶେ ପାଷାଣୀ

ଆମର କାହାଣୀ ପୁରାତନ ଅତି,

ରଚିଥିଲୁ ରାମାୟଣ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଧମନୀରେ ଛୁଟେ ଯୌବନ ଉଦ୍ଦାମ,

ଏ ଧରଣୀ ହେଉ ସୁନ୍ଦର ସୁଠାମ,

ଛବିଳ ନଗର ସୁଗଠିତ ଗ୍ରାମ,

ମହାୟସୀ ଗ୍ରୀସ୍‌, ମନୋରମ ରୋମ,

ଉଷାର ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ତୋରଣ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

କୁଠାର ଆଘାତେ ନିପାତ ଜଙ୍ଗଲ,

ମୁଠାରେ ଲଙ୍ଗଳ, ଉଠାରେ ଫସଲ,

ଆମ ହାତେ କିଆଁ, ଜଡ଼ିତ ଶୃଙ୍ଖଳ ?

ହାଣ ଅମଙ୍ଗଳ, ଜାଗ ପ୍ରମିଥସ୍‌,

ମୁକ୍ତିର ଦୃପ୍ତ ସପନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

କେତେ ଯେ ଅମୀର ଜାର ବାଦଶାହ

କାଳସ୍ରୋତେ ଫୁଲି ବୁଦବୁଦ ପ୍ରାୟ

ଝଟକି କ୍ଷଣକେ ଫାଟିଗଲେ ହାୟ

ବିପୁଳ ପ୍ରବାହେ ଆମ ଜୀବନର

ଅବିନଶ୍ୟ ଚିରନ୍ତନ ।

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଦଳିତର ଗଣ୍ଡେ ତପ୍ତ ଅଶ୍ରୁଧାରା,

ନିରନ୍ନ ଜଠର ତୀବ୍ର ବହ୍ନିଜ୍ଜାଳା,

ବଞ୍ଚିତ ଲାଞ୍ଛିତ ଆମେ ସର୍ବହରା,

ବିଷାଦ ଜଡ଼ିତ ଜଡ଼ ବାଷ୍ଟାଇଲ

ନିଃସ୍ୱର ମହାକ୍ରନ୍ଦନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଶ୍ରମୁଁ ବଳି କାହିଁ ଅଛିରେ ପୁନିଅଁ ?

ମାଟିରେ ରୋପିଲା ରସାଳ ଅମୀୟ,

ଜୀବନେ ରଚିଲା କଳା କମନୀୟ

ପ୍ରଗତି ପୀଠର ପ୍ରିୟ ମହାଯାଗେ

ଅସ୍ଥିକୁ କରୁ ଇନ୍ଧନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଖେତେ ଖେତେ ଘନ ଶିହରଣ ଲାଗେ,

ସୃଜନର ବାଣୀ ବାଜେ ଅନୁରାଗେ,

ମୃଦୁ କଳରବେ କେହୁ କିରେ ଡାକେ !

କୋଟି ପ୍ରାଣେ ଜାଗେ ଗୋଟିଏ ସେ ଛନ୍ଦ

ବିଶ୍ୱବୁକୁର ସ୍ପନ୍ଦନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ପ୍ରେମ-ଯମୁନାର ଆମେ ନୀଳ ସ୍ରୋତ,

ଦେଶେ ଦେଶେ ଉଡ଼େ ଶାନ୍ତି କପୋତ,

ରଣ ଓ ମରଣ କରିବୁ ବିରୋଧ,

ମାନବିକତାର ବୋଧେ ବଳିୟାର

ନାହିଁ ଚାହୁଁ ଆକ୍ରମଣ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଆମେ ଚିକାଗୋର ଲୋହିତ ନିଶାଣ,

ଭଲ୍‌ଗା ତଟ ଛୁଇଁ ଛୁଟେ ଯେ ତୋଫାନ,

ନୂଆ ଚାଇନାର ବିପ୍ଳବୀ କିଷାନ

ଆମ ଅଭିଯାନେ ଦଳିତ ଜାତିର

ଛିନ୍ନ କରିବୁ ବନ୍ଧନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ମାଳୟ ବଣର ପ୍ରଳୟ ଝଟିକା

କୋରିଆର ବୀର ସମର ଗୀତିକା

ଆମେ ରକ୍ତନଦୀ ଦୁର୍ଗମ ପରିଖା

ଆମେ ଲାଲଶିଖା ନବୀନ ଆଶାର,

ଏସିଆର ଜାଗରଣ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଜୀବନପଥରେ କୋଟିଏ ପାହାଚ

ପଦେ ପଦେ ପୁଣି ନୂଆ ନୂଆ ନାଚ

ସ୍ମୃତି, ଅନୁଭୂତି, କାଲି ଲାଗି ପାଞ୍ଚ,

ବିପୁଳ ରୋମାଞ୍ଚେ ଗଢ଼ା ଆମ ପାଞ୍ଜି

ସବୁଜ ନିତ୍ୟ ନୂତନ

ଆମେ ଜନସାଧାରଣ ।

ଶିହରୁଛି ପଞ୍ଚବଟୀ

କାହାର ଏ ବିକଳ କ୍ରନ୍ଦନେ ?

ଶିହରୁଛି ବନଲତା-

ବିଶ୍ୱପିତା ଥରେ ଯଥା

ଆଶ୍ରିତର ଆର୍ତ୍ତ ନିବେଦନେ ।

କାହା ନେତ୍ରୁ ଝରିପଡ଼େ

ବିନ୍ଦୁ ବିନ୍ଦୁ ଉଷ୍ଣ ଏ ଲୋତକ ?

ପତ୍ରେ ପତ୍ରେ ରଖିଯାଏ

ବେଦନାର ନିଶ୍ଚିତ ସନ୍ତକ ।

କରେ କେ ଘର୍ଘର ନାଦ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱନଭେ ?

ଅଶ୍ଳୀଳ ଶବଦ !

ପ୍ରକମ୍ପିତ କରେ ଦର୍ପେ ?

ବନସ୍ଥଳୀ ହେଉଛି ବିକ୍ଷୁବ୍ଧ ।

ଛୁଟିଆସେ ଉତ୍ତରରୁ

ପଳାତକ ପୁଷ୍ପକ ବିମାନ

ଶୋକାକୁଳା ସତୀ ସୀତା,

ପାଶେ ତାଙ୍କ ବସିଛି ରାବଣ ।

ଯତିବେଶେ ଲଙ୍କାପତି

ନେଉଛି ତ ସତୀଙ୍କୁ ଚୋରାଇ,

ଅସହାୟେ ସତୀ ଡାକେ ‘ପତି’ ‘ପତି’

ପତି ପାଶେ ନାହିଁ ।

ଜଡ଼ ହେଲା ପଞ୍ଚବଟୀ ?

ବ୍ୟର୍ଥ ଯିବ ଏତେ ଅଶ୍ରୁପାତ ?

ନଗ୍ନ ବ୍ୟଭିଚାରେ ଏଥି

କରିବେନି କେହି ପ୍ରତିବାଦ ?

ଆପଣାର ହୀନ ବଳେ

ମନେ ବୃଥା ଜାଗିଛି ସଂଶୟ

ବପୁର ଶକ୍ତି ମୋ କ୍ଷୀଣ,

କିନ୍ତୁ ମୋର ଆତ୍ମା ଯେ ଅଜେୟ ।

ମୁଁ ଛାର ଜଟାୟୁ ପକ୍ଷୀ

ପ୍ରତିପକ୍ଷ ପ୍ରବଳ ପ୍ରତାପୀ

ନୁହେଁ ତାର ସମକକ୍ଷ

ପ୍ରତିବାଦ କରିବି ତଥାପି ।

ପାରେ ବା ନ ପାରେ ମୁହିଁ,

ଅନୀତିର ରୋଧିବି ଗତିକୁ,

ସତ୍ୟ ଲାଗି ଯୁଝିବି ମୁଁ,

ଆଶ୍ୱାସନା ହେବ ସେ ସତୀକୁ ।

ଛୁଟିଲି ଆକାଶ ମାର୍ଗେ-

ଦୁରାଚାରି ! ରଥନୁଆଁ ତଳେ,

ନୋହିଲେ ରୁଧିରସିକ୍ତ

କରିବ ହିଁ ତୀକ୍ଷ୍ଣ ମୋ ନଖରେ ।

ଅବଜ୍ଞା କରିଲୁ ମୋତେ !

ରାବଣରେ ପ୍ରଥମ ଆଘାତ

କରେ ଆଜି ଶକ୍ତିହୀନ ପକ୍ଷୀ ଏକ

ଅଜ୍ଞାତ ଅଖ୍ୟାତ

କରେ ରକ୍ତସ୍ନାତ ।

ମୋ ଲାଗି ଧରିଛି ଖଡ଼୍‌ଗ ଲଙ୍କାପତି,

-ଏକ ପକ୍ଷ ଛେଦେ

ବିଚ୍ଛୁରିତ ହୁଏ ସତ୍ୟ-ରକ୍ତବୀଜ

ଆକାଶର ଖେତେ ।

ଆନ ପକ୍ଷେ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବି ମୁଁ

ଛାଡ଼ିବିନି ବାଟ,

ମୋର ପଦାଘାତ ଶିରେ ତାର

ବହିବ ହିଁ ଲଙ୍କାର ସମ୍ରାଟ ।

ବେନିପକ୍ଷ ଛିଡିଗଲା

ଛିଡିଯାଉ, ନାହିଁ ମୋ ଶୋଚନା

ମୁଁ ରହିବି ଯୁଗେ ଯୁଗେ ଯୁଯୁସିୁର

ଜ୍ୱଳନ୍ତ ପ୍ରେରଣା ।

ଲେଖିବ ବାଲ୍ମୀକି,ସତୀ ଲାଗି ପକ୍ଷୀ ଏକ

ରାମ ଆଗୁଁ ଯୁଝିଥିଲା ବିଂଶବାହୁ ପ୍ରତିପକ୍ଷେ

ଯୁଝିଛି ଏକାକୀ ।

ଏକକ ସେ ସେନା

ପକ୍ଷେ ସତ୍ୟ, ପକ୍ଷେ ନ୍ୟାୟ

ଅବିନୀତ ଜଟାୟୁର ଡେଣା ।

ବିଶ୍ୱ-ପ୍ରାଚୀ-ଗଗନ-କ୍ଷେତ୍ରେ

ରକ୍ତ-ସୂର୍ଯ୍ୟ ଉଠେ

ବିଶ୍ୱ-ଶୋଷିତ-ମନ-ସରୋବରେ

ରକ୍ତ-ପଦ୍ମ ଫୁଟେ ।

ମୁକୁଳା-କେଶର-ବିନ୍ୟାସେ ନାରୀ

ରକ୍ତ- ଓଢ଼ଣା ଟାଣି

ରକ୍ତ-ଡାଲାରେ ରକ୍ତ-ଗୋଲାପ

ପାରିଜାତ ରଖେ ଆଣି ।

ରକ୍ତ-ମାନସେ ହୃଦୟ-ହରଷେ

ରକ୍ତ-ଝୁଣା-ସୁଗନ୍ଧେ

ରକ୍ତ-ପ୍ରଦୀପ ଜଳାଏ ସରାଗେ

ରକ୍ତ-ନୃତ୍ୟ-ଛନ୍ଦେ ।

ରକ୍ତ-ନୂପୁର ବାଜି ଉଠେ ତାର

ରକ୍ତ-ବାଜଣା ଶୁଣି

ରକ୍ତ-ଲାସ୍ୟେ ରକ୍ତ-ମାନବ

ରକ୍ତ-ହୃଦୟ ଝୁଣି...

ରକ୍ତ-ବିଭୂତି ବୋଳି ସେ ରକ୍ତ

ତାଣ୍ଡବେ-ମାତି ଚଳେ

ରକ୍ତ-ସୂର୍ଯ୍ୟ-ରକ୍ତ-ଆଲୋକେ

ରକ୍ତ-ଅଗ୍ନି ଜଳେ ।

ବିରଳା ନାତୁଣୀ କାନର ହଜିଛି ଦୁଲ୍‌

ଖବର କାଗଜ ହକର ଗଳିରେ ଡାକେ

ସୁନା ହଜିଗଲେ ସବୁଠି ଚହଳ ପଡ଼େ,

ମଣିଷ ହଜିଲେ କିଏ କି ଖବର ରଖେ ?

ଟ୍ରେନ୍‌ ପଛରେ ମଟର ମେଲିଛି ଧାଡ଼ି

ଫାଙ୍କ ପଡ଼ିଲେ ଚଲା ମଣିଷର ଭିଡ଼

ଯିବା ଆସିବାର ଗହଳି ଭିତରେ ପଶି

ଜୀବନ ଚାଲିଛି ମଣିଷକୁ କୁଦି ମାଡ଼ି-

ବିଡ଼ି ବୋଳା ପିଲା କାମରୁ ପାଇଣ ଛୁଟି

ସିନେମା ଟିକଟ ତରତରେ କିଣି ନିଏ

ଜୀବନ ହଜାଇ କେନ୍ଦୁ ପତର ମାଳେ

ଛବି ପରଦାରୁ ସପନ ଟିକିଏ ପାଏ-

ରାସ୍ତା କଡ଼ର ଅଇଁଠା ପତର ଖୁଣ୍ଟି

ଭୋକ ବିକଳେ କେ ଉଦର ପୁରେଇ ନିଏ

ମଣିଷଟି ଯାଏ ଜନ୍ତୁଟି ପଡ଼ିଥାଏ

ମଣିଷଟି ଗଲେ ଜନ୍ତୁ କିଆଁ ପଡ଼ିଥାଏ-

ମାଇଲ -ମାଇଲ ସମୟର ନଈବାଲି

ମଣିଷର ହାଡ଼ କୁଢ଼ କୁଢ଼ ଅଛି ଜମା

ମଣିଷତ ଆହା ହଜି ଯାଇଅଛି କାହିଁ

ହାଡ଼ ଗଦା ଡେଇଁ ଡେଇଁ ନଈବାଲି ସୀମା-

ରାସ୍ତାରେ ଆସେ ଜନତାର ପଟୁଆର୍‌

ସାମ୍ୟ ମୈତ୍ରୀ ପ୍ରଗତୀ ନିଶାଣ ତୋଳି

ଝଡ଼ର ଆବାଜ କଣ୍ଠୁଁ ନିରତ ଛୁଟେ

ହଜିଲା ମଣିଷ ସତେ କି ଆସିଛି ଫେରି

ମନ୍ତ୍ରୀ ଭବନେ ସିପାହୀ ପହରା ଦିଏ

ମନ୍ତ୍ରୀ ନବରେ ମଣିଷ ପଶିବେ କାଳେ

ମଣିଷ ରହେନା,-ମନ୍ତ୍ରୀ ରହନ୍ତି ଏଠି

କ୍ଷମତାର ତୋଡ଼େ ମଣିଷ ହଜିଛି ଦୂରେ

କ୍ଷମତାର ତୋଡ଼େ ମଣିଷ ହଜିଲା କିଆଁ

ଆମେ ଦେଇଛୁ ନା କ୍ଷମତା ହାତକୁ ଟେକି

ମଣିଷକୁ ଇୟେ ମଣିଷ କରିବେ ବୋଲି

ଚୁପ୍‌ କର ତୁମେ କହି ନ ପାରିବ କିଛି

ପାଇ ହଜିବାର ଲୁଚୁକାଳି ଖେଳ ତଳେ

ହଜାଇ ପାଇବା ମଣିଷ କରିଛି ଆଶା

ଆଶାର ସଳିତା ନିରାଶାରେ ପଛେ ମିଶୁ

ଆଶାରେ ତ ଥାଏ ମଣିଷ ମନର ଭାଷା ।

ଏ କବିର ଉତ୍ସଭୂମି, ଜନ୍ମଗ୍ରାମ, ହେ ନବାପାଟଣା,

ତମେ ତ ଦେଇଛ ମୋତେ ଜନ୍ମଲଗ୍ନୁଁ ରୁଦ୍ର-ଅଗ୍ନିବୀଣା ।

ଦେଇଅଛ ତ୍ୟାଗ-ଦୀକ୍ଷା,ଭୋଗବାଦ ବିରୋଧୀ-ମାନସ,

ହୃଦୟକୁ କରିଛ ମୋ ସୀମାହୀନ ଉଦାର ଆକାଶ

ଜନ୍ମ ପରେ ପୃଥିବୀର ପାଠଶାଳେ ଭର୍ତ୍ତି ଅଛ କରି,

ସେଠୁ ମୁଁ ଶିଖିଛି ମୋର ଧନୁର୍ବିଦ୍ୟା ଏକଲବ୍ୟ ପରି ।

ମଣିଷକୁ କରିଛି ମୁଁ ଜୀବନରେ ମହାଗୁରୁ ଦ୍ରୋଣ,

ଜ୍ଞାନର ଭଣ୍ଡାର ମୋତେ ଦେଇଛନ୍ତି ଜନସାଧାରଣ ।

ଦଳିତର ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସ ପାଲଟିଛି ମୋର ଅଗ୍ନି-ତୂଣୀ

ଦେଇଛନ୍ତି ଅଭିଶାପ ସମାଜର ଯେତେ ଜ୍ଞାନୀ, ଗୁଣୀ ।

ସେହି ଅଭିଶାପ ମୋତେ ଆୟୁଷ୍ମାନ କରିଛି ସଂଗ୍ରାମେ

ଘୂରିଛି ମୁଁ ଯାଯାବର ଜନାରଣ୍ୟେ ଗ୍ରାମେ ଗ୍ରାମେ ଗ୍ରାମେ ।

ମଣିଷକୁ ପଢ଼ିଛି ମୁଁ ଗ୍ରନ୍ଥବତ୍‌ ଆଖିର ଆଲୋକେ,

ଅନୁଭୂତି, ଅନୁଭବ ଅର୍ଜିଛି ମୁଁ ଅନଶନେ,ଉପବାସେ, ଭୋକେ ।

ଆଗୋ ଜନ୍ମ-ଗ୍ରାମ,

ଯୁଦ୍ଧ କରି ବୃଦ୍ଧ ହେଲି

ବହୁଦୁରୂଁ ଘେନ ମୋ ପ୍ରଣାମ ।

ଯେଉଁ ଯୁଦ୍ଧେ ଲଢ଼ୁଥିଲି

ଶେଷହୀନ ସେ ମହାସମର,

ଥିଲି ତା’ର ସେନାପତି

ଅଜେୟ ମୁଁ ବୀର ମହାବଳ ।

କୋଷବଦ୍ଧ ହୋଇନାହିଁ

ଦିନେ ହେଲେ ତରବାରି ମୋର,

ଆଜି ବି ରହିଛି ଦେହେ

ସାମରିକ ପୋଷାକ ଧୂସର ।

ଆଗୋ ମୋର ଜନ୍ମଗ୍ରାମ, ନିର୍ଝରର ହେ ଗିରି-ଜନନୀ,

ପଳାତକ ସ୍ରୋତ-ଶିଶୁ ମୁହିଁ ତବ, ପାରୁଛ ତ ଚିହ୍ନି ?

ପାର୍ବତ୍ୟ ଝରଣା କେବେ ଫେରେ ନାହିଁ ପର୍ବତର କୋଳେ,

ଅବିରତ ଧାବମାନ ସମ୍ମୁଖକୁ, କାୟା ସେ ବିସ୍ତାରେ ।

ବେଦନାର ଆବର୍ତ୍ତରେ ପାଲଟେ ସେ ସୁଗଭୀରା ନଦୀ,

ଆତ୍ମଦାନ କରେ ସେ ତ ସାଗରରେ ଧାଇଁ ନିରବଧି ।

ମୁଁ ସେହି ବିଶାଳ ନଦୀ, ପଳାତକ ତମରି ଝରଣା

ଆଗୋ ମୋର ଉତ୍ସଭୂମି, ଜନ୍ମଗ୍ରାମ ହେ ନବାପାଟଣା ।

ପିଲାଦିନେ ଯେ ଧୂଳି ମୁଠାକ-

ଧରିଥିଲି ଖେଳିବାକୁ, ତାକୁ ଆସି ସେ ରୁଦ୍ର-ବୈଶାଖ-

ଛଡାଇ ତ ନେଲା ପରେ, ଆସିଥିଲା ନୀଡ଼ଭଙ୍ଗା ଝଡ଼,

ସେ ଝଡ଼ର ପକ୍ଷପୁଟ ହେଲା ପରେ ମୋର ମାତୃକୋଳ ।

ଶିଖାଇଲା ଭାଙ୍ଗିବାକୁ ଯାହାକିଛି ସ୍ଥିତ, ବ୍ୟବସ୍ଥିତ,

ଅଶିବ ଓ ଅମଙ୍ଗଳ, ଯାହାକିଛି ଅଶ୍ଳୀଳ, କୁତ୍ସିତ ।

ଜନ୍ମଗ୍ରାମ,ତମେ ଅଛ ନାହିଁ ସେଠି ମୋ ପୈତୃକ ଗୃହ,

ଅଛି ତ ପୈତୃକ-ଭିଟା ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ବ୍ୟୁହ ।

ଏକସ୍ତରୀ ବର୍ଷତଳେ ସରସ୍ୱତୀ ପୂଜା ପ୍ରତ୍ୟୁଷରେ,

କୁଆଁ କୁଆଁ ରବ ମୋର ଶୁଭିଥିଲା ଏଇ ପୃଥିବୀରେ ।

ପ୍ରଭାତର ଲୋହିତ-ଭୈରବୀ ।

ବିଦ୍ରୋହର ଦୀକ୍ଷା ମୋତେ ଦେଇଥିଲା, କରିଥିବା କବି ।

ଶୁଣିଥିଲି ମହାଧ୍ୱନି

ଦେଖିଥିଲି କାବ୍ୟଦେବୀ ରୂପ,

ଧରଣୀର ନାଭିପଦ୍ମୁ

ଆସିଥିଲା ଛନ୍ଦର ଉତ୍ତାପ ।

ମଣିଷର କଣ୍ଠ-ଭାଷା

ହେଲା ମୋର ଭାଷାର ଭାରତୀ,

ମାନବ ଜାତିର ମୁକ୍ତି

ହେଲା ମୋର ବିଦ୍ରୋହର ଗୀତି ।

ଯୌବନ ଆସିଲା ନେଇ

ମୋ ପାଖକୁ ରକ୍ତଧ୍ୱଜ-ରଥ,

ପ୍ରଣୟ ଆସିଲା ନେଇ

ତା’ର ତୀବ୍ର ଭୀମ କଷାଘାତ ।

‘ବନ୍ଧୁ’ ରୂପେ ପ୍ରତାରକ

ଆସିଲେ ତ ହାତେ ଧରି ଛୁରା,

ଆସିଲାତ ରାଜରୋଷ

ଆସିଲାତ କାରା ବନ୍ଦୀଶାଳା ।

ଆସିଲା ତ ନିନ୍ଦା,କୁତ୍ସା

ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ପୁଣି ଆକ୍ରମଣ,

ହତ୍ୟାର ଉଦ୍ୟମ ଆସି

ପରାଜିତ ହୋଇଲା ମରଣ ।

ସବୁ ସତ୍ତ୍ୱେ ଥମିଲାନି

ମୋ ବିଦ୍ରୋହୀ ରଥର ଘର୍ଘର,

ମୋ ଅଶ୍ୱ ଇସ୍‌ପାତ ଖୁରା

ଉଖାରିଲା ପଥ କଙ୍କରିଳ ।

ରକ୍ତ-ପଦ୍ମାସୀନା ମୋର ଦେବୀ ବୀଣାପାଣି-

ଯୌବନେ ଦେଇଛି ମୋତେ ଅବିଜିତ ଦୁର୍ଜୟ ଲେଖନୀ ।

ଆଖିରେ ଦେଇଛି ମୋର ଆଦିକବି ବାଲ୍‌ମିକୀର ଲୁହ,

ଚେତନାରେ ଦେଇଛି ମୋ ଅସାମ୍ୟର ବିରୋଧୀ-ବିଦ୍ରୋହ ।

ସମାଜର ହୃଦୟରୁ ପୋଛିବାକୁ ଶ୍ରେଣୀ-କ୍ଷତ-ଜ୍ୱାଳା,

ବଜାଇବା ପାଇଁ ମୋତେ ଶିଖାଇଛି ଝଡ଼ର ବେହେଲା ।

ସଂଗ୍ରାମ ଦେଇଛି ମୋତେ ସାଧନାର ରୁଦ୍ର ଧ୍ୟାନ-ଗୁହା,

ମୃତ୍ୟୁକୁ କରିଛି କବି ଗୃହବଧୂ, ଭଗବାନେ ସ୍ୱାହା-

ହୋଇଛି ମୋ ହୋମକୁଣ୍ଡେ, ସୃଜିଛି ମୁଁ ନୂଆ ଭଗବାନ,

ସମାଜର ସିଂହାସନେ ପୂଜ୍ୟ ସେତ ମଣିଷର ଶ୍ରମ,

ମେହନତ-ମହାକାବ୍ୟ, ତାର ଯେଉଁ ଛନ୍ଦର ଉତ୍ତାପ,

ସାରିବାକୁ ଦୁଃଖ, ଦୈନ୍ୟ, ପୋଛିବାକୁ ଶୋଷଣର ପାପ

ମୋ ଗଦ୍ୟର ହାତୁଡ଼ିରେ ଚୁନାକରି ଅପସଂସ୍କୃତିକୁ,

କଳା ସୃଷ୍ଟି ନିହଣ ମୋ ଆଜିଯାଏ ବାଜେ ଠୁକୁଠୁକୁ ।

ଆଜି ବି ନ ହେଲେ କାଲି ଲୀନ ହେବ ଜାଣେ ମୋର ଦେହ,

ବସ୍ତୁର ସେ ରୂପାନ୍ତର, ସେପାଇଁ ମୁଁ ସଦା ବେପର୍ବାୟ ।

ଯୌବନର ଫୁଲଧନୁ ଫିଙ୍ଗିଛି ମୁଁ ସଂଗ୍ରାମ-ଅନଳେ,

ବିଶ୍ୱପ୍ରେମେ ମତ୍ତ କବି,ଥିଲି ଥିବି ଜନାରଣ୍ୟ ତଳେ ।

ଆଗୋ ମୋର ଜନ୍ମଗ୍ରାମ

ମୋର ପୂର୍ବପୁରୁଷର

ଥିଲ ତମେ ଥିଲ ଯୁଦ୍ଧଘାଟି,

ସେ ଘାଟିରୁ ଆସିଛି ମୁଁ

ଚୁମି ତାର ଝଡ଼ଧୌତ ମାଟି ।

ସେ ମାଟିର ଲୁପ୍ତ ଇତିହାସ,

ପଢ଼ିବାକୁ କେହି ନାହିଁ

ଧଡ଼ିବାଜ୍‌, ଯେତେ ବଦମାସ୍‌

ବସିଛନ୍ତି ସିଂହାସନେ

ଚଳୁ କରି ଭାଷା ଓ ସଂସ୍କୃତି,

ତାଙ୍କୁ ମୁଁ ଧିକ୍କାର କରେ

ଗଣିକାଏ ସାଜିଛନ୍ତି ସତୀ ।

ଆଗୋ ମୋର ଜନ୍ମଗ୍ରାମ, ତବ ସ୍ମୃତି ପଡ଼ିବାରୁ ମନେ,

ଉନ୍ନତଶିର ମୋ ନତ ହୋଇଯାଏ ନିରବେ ମଉନେ ।

ମୁଁ ତ୍ୟକ୍ତ-ଅନଳକଣା, ବୁକୁରେ ମୋ ଧରି ଦାବାନଳ,

ତମକୁ ପ୍ରଣାମ କରେଁ ଦୂରୁଁ ତମ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ଦୁଲାଳ ।

ପ୍ରେମଶୀଳା ଭୋଇ,

ଉପବାସେ ରହିରହି

ସ୍ୱାମୀ ତବ ମରିଥିଲା

ତମେ ମଲ, ପାରିଲେନି

କେହି ବି ବଞ୍ଚାଇ ।

ଜୀବନ ପାରିଲା ନାହିଁ

ମୃତ୍ୟୁ ସାଥେ କରି ମୁକାବିଲା,

ମରଣର ବେଦୀ ମୂଳେ

ଥୁଆ ହେଲ ହୋଇ ଫୁଲଡାଲା ।

ଅସହ୍ୟ ସେ ଛବି,

ସମ୍ବାଦପତ୍ରରୁ ଦେଖି ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସେ

ସେ କରୁଣ ଦୃଶ୍ୟ ମୁହିଁ କବି

ତମରି ଶବକୁ ଲାଗି ତମରି ସେ

ଦୁଇଗୋଟି ଶିଶୁ-ଭୋଳାନାଥ

ବସିଥିଲେ ଅସହାୟ

ଅତର୍କିତେ ହୋଇ ତ ଅନାଥ ।

ନେତ୍ରପ୍ରାନ୍ତୁ ଲୋତକର ରେଣୁ-

ଝରୁଥିଲା ତମଦେହେ

ବାଜୁଥିଲା କାରୁଣ୍ୟର ବେଣୁ ।

ନିହତର କଟାମୁଣ୍ଡ ଭଳି,

ମୃତ୍ୟୁର କୁଠାରଘାତେ

ଛିଡ଼ି ତମେ ପଡ଼ିଲତ ନାରି !

ତମରି ଅନାଥ ସେହି

ଅସହାୟ ଦୁଇଟି ଶାବକ,

କେମିତି ଅଛନ୍ତି କାହିଁ

କାନ୍ଦୁଥିବେ ହୋଇବାରୁ ଭୋକ ।

କୋଳକୁ ନେବାକୁ ଟାଣି

କେହିନାହିଁ ଶୂନ୍ୟ-ଉପତ୍ୟକା,

ଶୀତର ଲହରି ସାଥେ

ନଗ୍ନ ଦେହ ଶୋକ ଓ ବୁଭୁକ୍ଷା ।

ମଣିଷ ପଳାଉଛନ୍ତି

ପୁରପଲ୍ଲୀ ଛାଡ଼ି ଭିଟାମାଟି

ବେଛପରି ଚାଳତଳେ

ଅସମର୍ଥ ମଣିଷ କେତୋଟି ।

ବୁଢ଼ା-ବୁଢ଼ୀ, ନାରୀ, ଶିଶୁ

କଙ୍କାଳ ଓ ନିଃସ୍ୱ ସର୍ବହରା

ଦେଖି ତାକୁ ଡରିଗଲ

ନାଗରିକା ଆଗୋ ପ୍ରେମଶୀଳା ।

ଧିକ୍‌ ଆମ ‘ଗଣତନ୍ତ୍ର’ର

ଧିକ୍‌ ଧିକ୍‌ ଆମ ସ୍ୱାଧୀନତା,

ଧିକ୍‌ ରାମରାଜ୍ୟ ଆମ

ଲାଜରେ ତ ନଇଁ ଯାଏ ମଥା ।

ତମ ଅନାହାର ମୃତ୍ୟୁ

ଜାତି ପାଇଁ ମହା ଅଭିଶାପ

ଏ ଏକ ଜାତୀୟ ଲଜ୍ଜା

ଯନ୍ତ୍ରଣାର ଭୀମ ଅନ୍ଧକୂପ ।

ଅନାହାରେ ମରିନାହଁ, ମରିଥିଲେ ହୋଇବ ‘ତଦନ୍ତ’

ମରିଛ ଅଖାଦ୍ୟ ଖାଇ ବୋଧହୁଏ ! ଖାଉ ବଳବନ୍ତ

ସନ୍ଦେହ କରନ୍ତି ବସି ଶୀତତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଘରେ

‘ମଲେ କ’ଣ ଭାସିଗଲା ? ସେ କଥା କି ଅଛି କା’ହାତରେ

ବାତ୍ୟା, ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି ତ ଦୈବ ହାତକଥା

ଏତେ ପାଟିତୁଣ୍ଡ କିଆଁ ? ଧୈର୍ଯ୍ୟଧର, ବୁଝିବା ସେ’କଥା !’

ଧନ୍ୟ ପଙ୍ଗପାଳ !

ଧନ୍ୟ ତମ ରାଜନୀତି, ଦୁର୍ନୀତିର ମହାବାହୁ ଦଳ !

ଗଣ୍ଡି ନାହିଁ, ମୁଣ୍ଡ ଅଛି, ହେ ରାକ୍ଷସ ରାହୁ !

ନୀତି, ନୈତିକତା ଯେତେ ମୂଲ୍ୟବୋଧ କର ତା’ର ଭାଉ

କିଲୋ ନୁହେଁ, କୁଇଣ୍ଟାଲ ଦରେ,

କାଢ଼ିଛ ଥନ୍ତଲ ପେଟ, ଛିନ୍ନକନ୍ଥା ଦେଇଛ ଜାତିରେ,

ନିଶାଚର ହେ ପିଶାଚ, ଚୋରିକର ଶବକୁ ରାତିରେ ।

ବ୍ୟାଭିଚାର-ମଧୁଶଯ୍ୟା ପରେ ଯେତେ ଅନୀତି-ଗଣିକା,

ତମରି ଅସୀମ କ୍ଷୁଧା, ତାର ଯେଉଁ ଲେଲିହାନ ଶିଖା,

ଜାଳିଦେଲା, ଭସ୍ମକଲା ମଣିଷର ଆଶା, ଭାଷା, ଗୀତ,

ବୁଲାଇଲା କଳାକନା ଘରେ ଘରେ ବାଳକ ଅନାଥ,

ଟୋକାଙ୍କୁ ବେକାରୀ ଦେଲ,ନାରୀକୁ ତ କଲରେ କୁଳଟା

ମୁନାଫା ଲୁଟିବ ବୋଲି କ୍ଷମତାର ଯେତେ ଖଲିଚଟା ।

କଥାବାର୍ତ୍ତା କିଛିନାହିଁ ନିସ୍ତୁକ ତ ଦରକାର ମାଡ଼

ଗାଆଁ ଦାଣ୍ଡେ, ରାସ୍ତାକଡ଼େ ଛେଚା ହେବା ଚାହି ହାତଗୋଡ଼ ।

ପ୍ରହାର ଭିତରେ ପ୍ରଶ୍ନ କରିଉଠେ ମଶାଣିରୁ ହାଡ଼

ପଚାରେ ତ ଭୋକୀ, ଦୁଃଖୀ, ବୃଦ୍ଧ, ଯୁବା, ନିରନ୍ନ କଙ୍କାଳ

ଦୁନିଆର ଦେଶସବୁ ଯେ ସାହାଯ୍ୟ ବାତ୍ୟା ପାଇଁ ଦେଲା,

ଚାଉଳ, କମ୍ବଳ, ଲୁଗା, ପଲିଥିନ୍‌ କେଉଁଆଡ଼େ ଗଲା ?

କାହିଁଗଲା ଗୁଣ୍ଡଦୁଧ, ଗହମ ଓ ମାର୍କିନ୍‌ ଲହୁଣି ?

ପଚାରୁ, ପ୍ରହାର କରୁ ଖାଉଙ୍କୁ ତ ଘରୁ ଟାଣି ଆଣି ।

ବର୍ଷାହେଉ ଅବିରାମ ପ୍ରହାରର ରସ,

ତରଳିବ ଚର୍ବି, ମେଦ, ଦେଖିବ ଗୋ ହୋଇ ମୁକ୍ତକେଶ ।

ହେ ସ୍ୱର୍ଗତା ପ୍ରେମଶୀଳା ହୋଇ ଯାଜ୍ଞସେନୀ

ଥିଲ ତମେ ଆମରି ତ ଜଣେ ମାତା,ଗୋଟିଏ ଭଗିନୀ ।

ଏ ଜାତିର ଜନସିନ୍ଧୁ ହୋଇନି ଉଦବେଳ,

କ୍ଷମାକର ଏ ଜାତିକୁ, ଯାହାଥିଲା କଳିଙ୍ଗ, ଉତ୍‌କଳ ।

ପ୍ରଚୁର ସମ୍ପଦ ଥାଇ ଓଡ଼ିଶାର ହାତେ ଭିକ୍ଷାଥାଳି,

ଓଡ଼ିଆଙ୍କ ପରିଚୟ ଦାଦନ ସେ ମାଳି ଅବା କୁଲି !

ଦିଲ୍ଲୀର କରଦ ରାଜ୍ୟ, ରାଜ୍ୟବାସୀ ସମସ୍ତେ ଖାତକ

ବିହାର, ବଂଗଳା, ଆନ୍ଧ୍ର ସମସ୍ତେ ତ ଆମରି ଘାତକ ।

ତମ ଅନାହାର ମୃତ୍ୟୁ

ପ୍ରେମଶୀଳା ରହିଗଲା ଜମା

ତା’ର ଚକ୍ରବୃଦ୍ଧି ସୁଧ

କଡ଼ାକ୍ରାନ୍ତି ହେବ ଗୋ ତର୍ଜମା !

ଏ ଜାତି ଅନ୍ତରେ-

ଶୋକର ଦରିଆ ହୋଇ ରହିଗଲ ତମେ କାଳେ କାଳେ ।

ଜୀବନଯୁଦ୍ଧରେ ତମେ ହାରିଗଲ ପରାସ୍ତ ସୈନିକା

ମୃତ୍ୟୁ ତ ହାରିବ ଦିନେ, ଜୀବନର ସବୁଜ ପର୍ଣ୍ଣିକା

ଫସଲର ଉଦ୍‌ଗତ ଅଙ୍କୁର,

ତମ ବେଦିମୂଳେ ଅର୍ଘ୍ୟ ଢାଳିବ ସେ ତା’ର ନମସ୍କାର ।

ହେ ଭଗିନୀ, ଆଗୋ ମାତା

ଘେନ ଏଇ କବିର ପ୍ରଣାମ ।

ତମେ ନାହଁ, ତୀବ୍ର ହୁଏ

ବେଳୁବେଳ ଜୀବନ ସଂଗ୍ରାମ ।

ଆଜି ନହେଲେ କାଲି

ମରିବେ ତ କୁରୁ ଶତଭାଇ

ମାନବଜାତିର ଶେଷ-

ହାତାହାତି ଆସୁଛି ଘନାଇଁ ।

ତମରି ଏ ଶହୀଦତ୍ୱ ପ୍ରେମଶୀଳା ହେ ନିରପରାଧୀ ।

ବଂକାକୁ ଅଲବତ୍‌ ଦିନେ କରିବ ସେ ସିଧା ।

ତମରି ସେ ଦୀର୍ଘଶ୍ୱାସେ ସବୁକଥା ହେବ ସମାଧାନ

ମରିବତ କଂସାସୁର, ଜରାସନ୍ଧ,କୁରୁ ଦୁଃଶାସନ ।

ଆକାଶରେ ହୋଇ ରକ୍ତତାରା,

ରାତିର ଆକାଶେ ତମେ ଜଳୁଥିବ ଆଗୋ ପ୍ରେମଶୀଳା ।

ତମରି ସେ ଅକାଳ ମରଣ-

ହୋଇକମାଣର ଗୋଳା, ଭାଙ୍ଗିବ ସେ ଦୁର୍ଗର ତୋରଣ ।

ସିଂହାସନ,ସୁନାବାଡ଼ି, ପାଟଛତା ଯିବ ସବୁଜଳି

ପ୍ରତିଶୋଧ ନିଆଁ ଦିନେ ଦାଉଦାଉ ଉଠିବ ଗୋ ଜଳି,

ଅନଳ-ନନ୍ଦିନୀ ହୋଇ, ଲହଲହ କରି ନିଜ ଜିଭ,

ନିରନ୍ନର ରକ୍ତମାଂସେ ଠୁଳ ଯେତେ ବିପୁଳ ବିଭବ,

ସବୁକୁ ଲେହନ କରି ଶାନ୍ତ ହେବ, କ୍ଳାନ୍ତ ଏଇ ଜାତି

ସେହି ଯୁଦ୍ଧେ ପ୍ରେମଶୀଳା ତମେ ହେବ ତା’ର ସେନାପତି ।

ଗୁଳିରେ ମରିନ, ଶୂଳୀରେ ଚଢ଼ିନ, ଅଥବା ଖଡ଼୍‍ଗାଘାତେ-

ତମେ ମରିନାହଁ, ମରିଛ ନୀରବେ ଜଙ୍ଗଲୁଁ ଆସି ଏଥେ ।

ବିନା ଅପରାଧେ, ବିନା ବିଚାରରେ ଭୋଗୁଥିଲ କାରାବାସ,

ଅକାଳ-ମରଣ, ନତୁବା ହତ୍ୟା କଲା ତ ତମକୁ ଗ୍ରାସ ।

କରି ତ ନଥିଲ ମହାବଳୀ ତମେ କାହାକୁ ଆକ୍ରମଣ,

ବିନାକାରଣରେ ମହାବଳୀ ଦେଲ ଜୀବନ ବିସର୍ଜନ ।

ସ୍ୱାଭାବିକ ନୁହେଁ, ଅସ୍ୱାଭାବିକ ଏ ଏକ ହତ୍ୟାଲୀଳା

ବିଧାନସଭାରେ ସେପାଇଁ ଲାଗିଛି ଦିନଯାକ ବାଦୀପାଲା ।

ତମ ହତ୍ୟାର ପ୍ରମାଣ ମିଳୁନି, ପ୍ରମାଣ ଗାଏବ୍‌ ସବୁ,

ଫେରି ତ ଗଲେଣି ପ୍ରାଣୀ ବିଷାରଦ, ଅବାକ୍‌ ତ ଆମେ ସବୁ ।

ଅଦାଲତ ମନେ ଉଦବେଗ-ଝଡ଼, କିଛି ଆଉ ଲାଭ ନାହିଁ,

ପିଞ୍ଜରା ଆଜି ଶୂନ୍ୟ ନୀରବ, ଖୋଜେ ଶିଶୁ ମାଆ କାହିଁ

ତମେ ସିନା ହେଲ ବାଘ,

ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ କି ତମେ ତ ହିଂସ୍ର କରିବାକୁ ଉପଭୋଗ

ଦୀନ-ଦଳିତର ଅର୍ଜିତ ଧନ କରିବାକୁ ଲୁଣ୍ଠନ,

ଗଢ଼ିତ ନଥିଲ ଶାସନର କଳ, ଆଇନ, ବିଧାନ ମାନ ।

ତମେ କରୁଥିଲ ଖାଦ୍ୟ ଯୋଗାଡ ଅରଣ୍ୟେ ବୁଲିବୁଲି

ଜମାଉଁ ନଥିଲ ମୁନାଫା ପୁଞ୍ଜି କାଲିକି ଚଳିବ ବୋଲି ।

ଆମ ଏ ଦେଶରେ ଇଟା, ସିମେଣ୍ଟର ଲୁହାଛଡ଼ ଜଙ୍ଗଲ

ଖାଲି କଂକ୍ରିଟ୍‌-ଘନ-ଅରଣ୍ୟ, ତା’ଭିତରେ ମହାବଳ-

ମଉଜେ ଛନ୍ତି ହାରମଖୋରର ଦି’ଗୋଡ଼ିଆ ବାଘଜାତି

ମଣିଷକୁ ମାରି, ଦେଶଟାକୁ ସାରି, ସରିନାହିଁ ବଜ୍ଜାତୀ ।

ତାରି ଫଳେ ଆଜି ସବୁ ତ ବିକଳ, ବିକୃତ ସବୁ କିଛି,

ଜୀବନ ତ ନାହିଁ, ମରଣ ବି ନାହିଁ, ଯନ୍ତ୍ରଣା ଖାଲି ଅଛି ।

ମଖମଲଦେହୀ-ବାଘ-ବାଘୁଣୀର ଭୀମରତି ଏ ଭାରତେ-

ଚାଲିଥିଲା ବେଳେ ଦିବସ-ରଜନୀ ପ୍ରେତ-ପଟୁଆର ପଥେ,

ଭୀଷଣ-ଭାଷଣ, ଢିଲା ପଞ୍ଜାବୀ, ଚାରିଦିଗେ ସନ୍ତ୍ରାସ,

ଆଜି ବି ଆକାଶେ ଲୋଟୁଛି ଯାଜ୍ଞସେନୀର ମୁକୁଳାକେଶ ।

କୁରୁସଭା ତଳେ ବଧୂ ବିବସନା, ଧର୍ଷିତା କୁଳବାଳା,

ଉଦ୍‌ଗତ ଫସଲର ଅଙ୍କୁରେ ପଙ୍ଗପାଳର ଜ୍ୱାଳା ।

କଟାହୋଇ ଲୁଟି ହୋଇସାରିଲାଣି ଅରଣ୍ୟ ବନଭୂମି

କଂକ୍ରିଟ୍‌-ବନ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରେ ଉଠୁଛି ଆକାଶ ଚୁମି ।

ସେହି କଂକ୍ରିଟ୍‌ ବନେ-

ବାସ କରନ୍ତି ଯେ ନରପିଶାଚ, ଯେ ନରବ୍ୟାଘ୍ରମାନେ-

ସେମାନେ ଭୀଷଣ, ଅତି ଭୟାନକ, ଜନମରୁ ବଦ୍‌ମାସ

ଆଖିରେ ତାଙ୍କ ଯେଉଁ ନିଆଁ ଜଳେ, ସେ ନିଆଁରେ ସବୁ ଶେଷ ।

ପିଶାଚ ବୀର୍ଯ୍ୟୁଁ ଜନ୍ମ ସେମାନେ, ବାପ ନାଆଁ ନାହିଁ ଜଣା

ସେମାନେ ଦେଶର ‘ଭାଗ୍ୟବିଧାତା’ ତସ୍କରୀ ସବୁ ଜଣା ।

ବାଘ ରୁ ବଳି ବିପଜ୍ଜନକ, ସାପଠାରୁ ବିଷଧର

ସମାଜ-ଜୀବନୁ ଏମାନେ ନ ମଲେ ଶାନ୍ତି ଓ ସାମ୍ୟର

ସୂଚନା ହେବନି, ତେଣୁ ତ ୟାଙ୍କ ଶିକାର ନିହାତି ଲୋଡ଼ା

ଏଇକଥା କହେ କାଲିର ସରଣୀ, କହେ ଇତିହାସ-ବୁଢ଼ା ।

କହେ ତୋଫାନର ଭାଷା,

ସେ ଭାଷାକୁ ବୁଝେ ଝଡ଼ର କବି ମୁଁ ଅମାଅନ୍ଧାର ନିଶା-

କଟିବ ତ ଦିନେ ପୂର୍ବଗଗନେ ଉଦିବ ତ ନବରବି,

ଅଙ୍କିତ ହେବ ନୂଆ ଦୁନିଆର ସାମ୍ୟ-ସମାଜ ଛବି ।

ତଳଟା ଆସିବ ଉପରକୁ ଉଠି, ଉପରଟା ଯିବ ତଳେ

ଦୈତ୍ୟଭୂବନ ହେବ ଶୂନ୍‌ଶାନ୍‌ ମରଣର ମହିମାରେ ।

ହାତେ ରାଇଫଲ୍‌, ଶାଣିତ ଛୁରୀକା ଧରି ଶିକାରୀର ଦଳ

ଶିକାର କରିବେ ଯେଉଁ ବାଘ ସିଏ ଶତ୍ରୁ ତ ମଣିଷର ।

ପ୍ରାସାଦ, ସୌଧ, ଶୟନମହଲ,କଂକ୍ରିଟ୍‌ କନ୍ଦର-

ଭିତରୁ ଶୁଭିବ ବାଘମୃତ୍ୟୁର ଗର୍ଜନ, ହାହାକାର ।

ନମାରିଲେ ସେହି ବାଘ ମରିବେନି, ମରିବେ ସର୍ବହରା,

ସେ ବାଘଶିକାର ଅତି ଦରକାର, ସେ ବାଘ ଏ ଦେଶସାରା-

ଛାଇତ ଗଲେଣି ସହରେ ନଗରେ ଗ୍ରାମେ ଗ୍ରାମେ ସର୍ବତ୍ର

ସେ ବାଘ ଲାଞ୍ଜେ ଅଙ୍କା ତ ହୋଇଛି ମଶାଣିର ମାନଚିତ୍ର ।

ସେ ବାଘ ଶିକାର ଲାଗି,

ବିପ୍ଳବୀ ମହାଶିକାରୀ ଫଉଜ କେବେ ତ ଉଠିବେ ଜାଗି ।

ଜୀବନ ତମାମ ତାଙ୍କରି ବାଟ ଚାହିଁ ମୋ ଉମର ଗଲା,

ଆସିବେ ସେମାନେ ସ୍ଥିର ନିଶ୍ଚିତ, ଥାଏ ମୁଁ ନଥାଏ ଭଲା ।

ତମେ ଯେ ନିରୀହ ବାର ଗୋଟି ବାଘ ନୀରବେ ବନ୍ଦୀଶାଳେ,

ଟଳିତ ପଡ଼ିଲ ମୃତ୍ୟୁ ନତୁବା ହତ୍ୟାର ବେଦୀମୂଳେ,

ଏଥିରୁ ପ୍ରମାଣ ମିଳି ତ ଗଲାହେ ମଣିଷ ତମଠୁଁ ପଶୁ

ୟାଙ୍କ ମାଲିକ ଦିଗୋଡିଆ ବାଘ ଦେଶକୁ କରିଛି ଖାସୁ ।

ତମେ ତ ମହାନ୍‍ ବ୍ୟାଘ୍ର-ଶହୀଦ୍‌ ତମ ହତ୍ୟାର ପ୍ରେତ-

ମୋକ୍ଷ ହେବନି, ଗର୍ଜନ କରି ଚାଲିବ ତ ଅବିରତ ।

କଂକ୍ରିଟ୍‌-ବଣ-ବାଘର ମରଣ ଯେଦିନ ହୋଇବ ସୁରୁ

ତମ ହତ୍ୟାର ପ୍ରେତ ତା ଦେଖିବ ‘ନନ୍ଦନକାନନ’ରୁ ।

ଲୁହର ଦରିଆ କୂଳେ ହୋଇ ଠିଆ ବ୍ୟାଘ୍ରକେତନ ଧରି

ଦେଉଛି କବି ମୁଁ ତମକୁ ମେଲାଣି

ବ୍ୟାଘ୍ର-ପ୍ରଣାମ କରି ।

ପ୍ରତିହିଂସାର ନାମ ହେଉ ‘କ୍ଷମା’ ତମରି ସତ୍ତା କହୁ,

ଅକଲ୍ୟାଣ ଓ ଯାହାଟା ଅଶିବ ସବୁ ଜଳିପୋଡ଼ି ଯାଉ ।

ହେ ମୋର କାବ୍ୟ-ଅଗ୍ନି କନ୍ୟା, ଶିଖାମୟୀ ସୁନ୍ଦରୀ,

ତମେ ମୋର ଦେବୀ, ମୁହିଁ ତମ କବି, ତମ ପାଇଁ ମହାବଳୀ ।

ଭାଷା ଭାରତୀର ତମେ ତ ରସନା

ତମେ ଛନ୍ଦର ଉତ୍ତାପ, ବୀଣା

ଜୀବନର ଯେତେ କ୍ଷତ, ଯନ୍ତ୍ରଣା ଭୁଲିଛି ତମରି ଲାଗି,

ତମରି ମହିମା ମନ୍ତ୍ରେ ହୋଇଛି ଭୋଗୀ ବଦଳରେ ତ୍ୟାଗୀ ।

ହରାଇବାର ତ ଦେଇଛ ଦୀକ୍ଷା ବାଲ୍ୟ-ଜୀବନ ଦିନୁ,

ଭଙ୍ଗା-ଗଢ଼ାର ଖେଳ ଶିଖାଇଛ ଜୀବନ-ରଣାଙ୍ଗନୁ

ନୈତିକତାର ଖଡ଼୍‍ଗ କୃପାଣ

ଦେଇ ଶିଖାଇଛ ଅଗ୍ରଗମନ

ଲଢ଼ିଛି-ହାରିଛି, ପୁଉଣି ଲଢ଼ିଛି, ବଜାଇ ମୋ ବିଷ-ବେଣୁ,

ଅଗ୍ନିଗିରିର ଘୁତ୍‌କାର ଘେନି ବିଦ୍ରୋହୀ-ଯଉବନୁ ।

ଲାଭା-ଜାହ୍ନବୀ ସ୍ରୋତ ସମ୍ମୁଖେ ପାଲଟିଛି ଭଗୀରଥ,

ସାମଜ-ବଦଳା ଅଗ୍ନି-ଶଙ୍ଖ ବଜାଇଛି ଅବିରତ ।

ଜୀବନ ତମାମ୍‌ ଝଡ଼ ଓ ତୋଫାନ୍‌

ତାହାରି ଭିତରେ ମୁହିଁ ବେଗବାନ୍‌

ତମେ ତ ଦେଇଛ ଅଗ୍ନି-କୂଜନ, ଦେଇଛ ସୂର୍ଯ୍ୟ-ରଥ,

ଶାଶ୍ୱତୀ ତମେ ବୀର୍ଯ୍ୟବତୀ ଗୋ, ତମେ ମୋର ସୁର୍‌,ଗୀତ ।

ଆଗୋ ଅଲକ୍ଷ୍ମୀ, ତମେ ମୋ ଲକ୍ଷ୍ମୀ, ତମେ ମୋ ଅଗ୍ନିବେଦ,

ତମେ ସିନା ମୋର ଯୁଦ୍ଧଜୟର ନବ ନବ ସମ୍ବାଦ ।

ଆଜି ସେ ଯୁଦ୍ଧ ସରି ନାହିଁ ଦେବୀ

ପୂର୍ବରେ ବାଜିନାହିଁ ଭୈରବୀ

ପ୍ରତିଭାର ଦୀପ ଯାଇନି ମୋ ନିଭି, ତମରି ମରାଳ-ହ୍ରଦ

ପଲ୍ୱଳେ ତମେ ରକ୍ତ-ପଦ୍ମ, ତମେ ମୋର ସମ୍ପଦ ।

ପ୍ରତିବାଦ କର, ପ୍ରତିବାଦ କର ବନ୍ଧୁ !

ଶୟତାନ ପାଇଁ ସ୍ତୁତିଗାନ କର ବନ୍ଦ

ପ୍ରତିବାଦେ ଥରୁ ଉଚ୍ଛଳ ଜନ-ସିନ୍ଧୁ

ପ୍ରତିବାଦ ସିନା ମୁକ୍ତିର ମଧୁଛନ୍ଦ ॥

ଅତ୍ୟାଚାରକୁ ସହିବାର ନାମ ମୃତ୍ୟୁ

ଅନ୍ୟାୟ-ପଦ ବନ୍ଦନା କରେ ମୂର୍ଖ

ମୁକ୍ତିର ପଥେ ପ୍ରତିବାଦ ଚିର ସତ୍ୟ

ଭୀରୁ ମରେ ନିତି ନ କରି ଯୁକ୍ତି-ତର୍କ ॥

ଦୁର୍ବଳ ସହେ ଆତ୍ମାର ଅପମାନ

ନପୁଂସକର ମୁଖେ ଝୁଲୁଥାଏ ଚାବି

କାପୁରୁଷ କରେ କ୍ଷମତାର ଜୟଗାନ

ମୁକ୍ତି ଖୋଜଇ ପାଷଣ୍ଡ-ପଦ ସେବି ॥

ପ୍ରତିବାଦ କରି ଜାଣେନାହିଁ ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି

ଆଖି ବୁଜି ଯିଏ ମିଥ୍ୟାକୁ କହେ ସତ୍ୟ

ସେ କାହୁଁ ଜାଣିବ ଆଲୋକର ମହାଶକ୍ତି

ହୀନ-ସ୍ୱାର୍ଥର ସେତ ପଦସେବୀ ଭୃତ୍ୟ ॥